Ես… ինքս ինձ հետ… 1971-1990

      24.08.1974 Նկարել սովորել եմ Բաժբեուկից, Դելակրուայից: Մտածել, խորհել՝ մեծն Չարենցից և նորից մեծն Բակունցից: Սիրածս գրքերը եղել են «Երկիր Նաիրի»-ն, «Գուլիվերը» Սվիֆթի և «Մարտին Իդենը»: Հիմա կարդում եմ Գաբրիել Մարկեսին: Սիրածս հերոսներն են Սպարտակը, Ոդիսևսը և Վարդանը: Սիրածս կինը՝ Նավզիկեն…Սիրածս էակը՝ մայրս: Նպատակս՝ ծառայել Հայաստանին և եթե պետք է՝ կռվել և մեռնել նրա համար: Սիրածս բանաստեղծները՝ բոլոր պարսիկները, գումարած՝ Սայաթ-Նովա, Թումանյան, Չարենց, Եսենին: Սիրածս բանաստեղծությունը՝ «Հոգեհանգիստ»-ը Թումանյանի: Սիրածս նկարները…ա՜խ, շատ են, երևի հազարից ավելի՝ «Ահեղ դատաստանը», «Կոտորածը Խիոսում», «Անառակ որդին», Ռեմբրանդտի վերջին ինքնանկարը, Սարյանի «Երեք հասակը», Տիցիանի «Քրիստոսի գանակոծությունը», Ռեմբրանդտի «Ջուրը մտնող Հետդրիկեն’, Ռուբենսի «Սիլենը», Գոյայի…բոլորը, Սեթի՝ «Պահակի դիմանկարը’, Կուրբեի «Թաղումը»…
    15.11.1983 «… կտուցը լիքը արին, կաքավ նստելա քարին»…
Զարմանալի պատկեր, որ ընդամենը կաքավի կտուցի կարմրության մասին է և ոչ ուրիշ բան… «ողբերգություն»:
     Ահավոր բան է կատարվում մեջս… Ես, որ սիրում էի այս ծեր աշխարհը` իր բոլոր ծով ու ցամաքով, սև ու սպիտակ, դեղին և բոլոր գույնի բնակիչներով, դարձել եմ մարդատյաց, թույն ու մաղձով լցված դեպի բոլորը…
Բավական է հիշեմ Իգդիրը, մեր տունը, բարդիները, մեր այգին, «զերզաբին»` կախաններով, կարասներով, բակը մեր, ջրհորը մեր զուլալ, քաղցրահամ… և բոլոր ազգերը աշխարհի, հատկապես «մեծ» կոչված, դառնում են աչքիս փուշը, գրող ու թույն…
Չեմ կարող այլևս հանդուրժել այդ հրեշների անտարբերությունը իմ խեղճ ժողովրդի նկատմամբ, և եթե մի օր բոլորը գետնի տակ անցնեն…երևի ախ չանեմ… Եվ ինչ անեմ ինձ հետ, որ այդ այդպես է: Եվ ո՜վ կհանդգնի ինձ մեղադրել, բացի մորիցս, որ կարող էր ասել. «Էդի՛կ ջան, մի՛ ջղայնացի, բոյիդ մեռնեմ…հիշիր հորեղբորդ՝ Ավետիսին, ինչքա՜ն հանգիստ, խելոք մարդ էր…»:
    Խելոքը խելոք էր և ծով էր խելքի՝ որպես մարդ, արհեստավոր, որպես քրտինքով ապրող, բայց հանգի՞ստ…Եվ ո՜նց կարող էր ապրել հանգիստ, երբ միակ տղայի շորերը միայն կարողացավ բերել աքսորից, որ Վարդուհի զալոն վրան լաց լինի…
      Հանգի՜ստ. չէ՞ որ նա կարող էր 100 տարի ապրել և մնալ նույն բարակիրան, բարձրահասակ, աստվածակերպ մարդը և… 70 էլ չապրեցին ինքն էլ, զալոն էլ… Եվ ո՜վ էր մեղավոր…
     *** Ինչի՞ է փոխվելու այս ահավոր ատելությունը… Չգիտեմ, չգիտեմ, կուտակվում է, կուտակվում…
     Չեմ կարող ներել նրանց անկուշտ կշտությունը, նրանց գարշելի ինքնագոհությունը, հանգիստ անտարբերությունը… Չե՜մ կարող:
Նրանց կերած ամեն կտորը հացը ուզում եմ, որ դառնա թույն, լեղի և չմարսվի, քթներից դուրս գա: Ուզում եմ, որ բոլորը, բոլորը այնպես բորոտեն, քրքրվեն, ծվատվեն, չքվեն հողի երեսից… ինչպես որ իրենք մեր հացը դարձրին լեղի, մեր հացը, որ միայն ու միայն մեր քրտինքից էր ստացվում և դարձրին արճիճ, որ կուլ չի գնում…
     Եվ ուզում եմ, որ նրանց բոլորի հացն էլ խառնվի, շաղախվի արյան և արցունքի հետ, ինչպես մերը դարձրին, մեր արդար հացը, աշխարհի միակ արդար ժողովրդի հացը: Ուզում եմ նրանց հացն էլ դառնա արճիճ նրանց կոկորդում, լուսաբացը գիշերից սև լինի, իսկ առավոտը քաղցկեղ:
    Բարությունը, խիղճը սահման ունի, իսկ ատելությունը՝ չունի:
    

1980 Ինքնանկար, 18.01.1980, թուղթ, ածուխ, մատիտ, 48-36, ԸՀ, ԷԻՑ

     11.04.1985 Անցյալ օրը փառավոր անձրև եղավ, իսկական գարնանային` ամպերի ահավոր գորգռոցով, և հորդառատ և կայծակներ… Ուշագնա եմ լինում այդպիսի օրերին գերագույն հաճույքից… կարող եմ գլխաբաց, ոտաբոբիկ շրջել անձրևի տակ, եթե խենթի տեղ չդնեն… բայց կդնեն:
      *** Ամպի գոռոցը երևի Աստծո ձայնն է, իսկ կայծակները` ցասումը, զայրույթը, և եթե կարկուտ չկա և անձրև է հաջորդում, ուրեմն բարկությունը իջած պիտի համարել:

      04-05.11.1990 Ես իսկապես որ այսօրվա ամենաերջանիկ ծերունին եմ իմ Հայաստան աշխարհում: Ես Աստծուց ոչինչ չեմ ուզում: Ես Իգդիրի վերջին իգդիրեցին եմ, ոչ մի պահանջ չունեմ իրենից, գիտեմ, որ ինքը` Տեր Աստվածը, ինձ չի տա իմ Իգդիրը, եթե «տվող» լիներ, չէր վերցնի… Ով կտա, թե երբ, էլի իրեն է հայտնի: Եվ եթե Հմայակ հերս չտեսավ Իգդիրը, ես տեսնելու եմ: Բոլոր ճանապարհները տանում են Իգդիր: Սպասիր, սիրելիդ իմ Իգդիր, ես ոչ մի տեղ չկարողացա (չթողիր) տուն շինել ինձ համար: Դու ես իմ տունը, մեր կիսատ «զերզաբու» գլխին իմ արվեստանոցը պիտի շինվի, պիտի շինվի, կապրե՞մ, կհասցնե՞մ…
     Տեր Աստված, խիղճ ունեցիր, թող որ ես շինեմ մեր տունը… 70 տարի հետո… թող որ ես շինեմ: Օգնիր ինձ: Մի՛ մնա անտարբեր… Խնդրում եմ, աղոթում եմ: Մի թողնիր ինձ ամոթով, խնդրում եմ: Ամեն: