Կոնստանտինե Գամսախուրդիա… 1961

        27-28-29.03.1961 Թբիլիսի: Երեկ ու այսօր նկարում եմ Գամսախուրդիային: Երեկ համ ինքը խմեց, համ ինձ խմեցրեց: Բոլորս դարձանք «քյուլիկ», ինքն էլ հետներս: Քնեցի 8-ից մինչև առավոտ: Լավ գինի էր Մենգրելիայից` կարմիր, թանձր, «թեթև», բայց խարդախ:
Էլի նույն… «ռուսասերն» ու «թուրքասերն» է:
Տղան ու աղջիկը հիանալի պատանիներ են` գեղեցիկ և խելոք:
Այնքան խաղող ունի, որ կարելի է միլիոն շինել` գինին ծախելով, բայց, ինչպես տեսնում եմ, չի հերիքում իր խմելուն անգամ:
Տունը բարձունքում է, բերդի նմանացրած, պարսպապատ: Մի խոսքով, ապրում է որպես թավադ: Բայց առողջությունը լավ չի: Բրոնխները բորբոքված են մշտական:

Կոնստանտինե Գամսախուրդիա 1965, Վրաստանի Պետ.պատկերասրահ

Լավ մարդ է! Մենք այդպիսին չենք ունեցել (որպես մարդ, քաղաքացի, ազգի մասին մտածող և խորամանկ մտածող):

        30.03.1961 Օրը կորավ Կոնստանտինեի հետ միասին: Գնաց որսորդական կոնֆերանս և չվերադարձավ: Իսկ փաստորեն փախավ տանից` խմելու, վասնզի երեկ տանը վետո դրեցին գինու վրա… ո՛չ իրեն հասավ, ո՛չ ինձ, որովհետև համը տարել էր: Բայց դրանից ինձ մնաց դատարկ օր! Գոնե սփաթը նկարելու բան լիներ: Ո՛չ կարգին նստել ունի, ո՛չ հնար կա շատ նկարելու, և զահլաս գնաց եղնիկ նկարելուց (բակում եղնիկներ կան, որոնց նկարում եմ): Եվ, Աստված իմ, նկարելու գոնե մի սանտիմ տրամադրություն լիներ, կարելի էր Կոնստանտինեի տեղ «Շալիկո» նկարել. չկա! Իսկ թե ինչու չկա, Աստված գիտի…
      31-ը` զրո:
      1-ին ապրիլի 5 ժամ նկարեցի և նորից զրո!
      2-3-ին` զբաղվեցինք մեր թավադի եղնիկներին «պատկերելով»… իսկ ինքը գնաց կոնֆերանս կինոշնիկների:
      4-5-ին` գլուխս ազատեցի բեռից, բան չստացվեց: Նախ որ նստել չգիտեր, որ երկար «հանգիստը» իրեն զգացնել տվեց և մի քիչ էլ կաշկանդված վիճակս «մեծության» առաջ: Տանը կդրստեմ:
     6-ին` Մցխեթում, Քռի ափին, խնջույք բավականին «հոտով»: Բարձրացանք Մծիրի բարձունքը և հասկացանք, թե ինչու Լերմոնտովը չէր կարողացել «չգրել»: Երեկոյան մի տեսարան վանքից, որ մորֆինիստին անգամ կդարձներ պոետ, իսկ մեր նկարիչ «եղբայրները» անտարբեր են մնացել ձկան պես: Ամբողջ ցուցահանդեսում մի պեյզաժ չկար, որ մարդու սրտին մի բան ասեր… Եվ, առհասարակ, ցուցահանդեսը շատ թույլ էր, սարսափելի թույլ! Մարդիկ ապրում են! Մի զբաղմունք, որի մեջ ոչ ոքի առաջնություն չես զիջի… Գուցե ճի՞շտ են: Չէ, ջանմ!
        *** Ճաշում էինք «Կուրնոյ» ճաշարանում, մեկ` Շալիկոյի, մեկ` Սուրենի մոտ: Ինչ ուզում ես պահանջիր, թե փող ունես! Մարդիկ ապրում են մի յուրահատուկ «վրացական ՆԷՊ»-ի շրջան և դա «պետականացված» տնտեսական ֆորմացիա է, որ ձեռնտու է մատուցողից մինչև մինիստր!
Զարմանալի հղկած շրջանակ, որի բոլոր օղակները շաղկապված են իրար: Ի՜նչ «Օ.Բ.Խեզ», ի՜նչ «գոսկոնտրոլ», ի՜նչ միլիցիա և ի՜նչ սովետական կարգեր: Ձեռ ձեռի տված ապրում են! Ընդ որում, հայերը կերակրում են հա՛մ իրենց, հա՛մ նրանց, և գոհ են երկուստեք!
       *** Հավլաբարի ջահելները… պատրիոտ են և հայը մեջները կա! և շատ նման են մեր «գվարդիականներին»:
       *** Գամսախուրդիայի խոսքերից.
   «Жулики, скифы, сволочи, сидят на нашей шее! Когда оставят нас в покое…? Сколько можно их терпеть этих хулиганов?»:
     *** «Я себя чувствую как лев… возраст не чувствую, если не смотрю в зеркало»… փչում է, ինչպես բոլոր «շոգ օրվա ընկերները» և ավելի շատ ինքը իրեն ոգևորում:
     *** Քեզ այնպիսի հարգանք են ցույց տալիս, որ ստիպված դու էլ իրենց ես վերադարձնում:
    *** Եվ սակայն, լավ մարդ են և պրծում չունենք այդ սկիֆներից և 100.000-ն էլ չեն օգնի և ո՞ւր են այդ գվարդիական տղաներդ…
Հետաքրքիր խոսակցություններ Ստալինի և Բերիայի մասին!
    *** Եթե Ստալինի հարցում համամիտ էինք, ապա էն բորենու մասին թրի պես կտրեցի: Բոլոր մենգրելները, որոնց նա մարդ դարձրեց, պաշտում են և շատ վրացիներ նույնպես: Բայց կա մի խավ հին ինտելիգենցիայի, նախկին «ազնվական» ծագումի մնացուկներ, որոնց մինչև վերջ չկարողացավ մաքրել, ատում են կամ ծածկում իրենց հակակրանքը: Իսկ ես իրեն պարզ ասի, որ համարում եմ նրան ավանտյուրիստ և սանձարձակ բորենի… ձայնը կտրեց!
     «Он был большим трусом» (Ստալինը): Եվ ճիշտ էր ասում: Բոլոր դեսպոտները վախկոտ, լեղապատառ մարդիկ են եղել` Իվան «Ահեղի» նման:
     Զարմանալի քիչ էր ուտում և ահավոր մոլուցք ուներ խմելու, որ չէր կարելի իրեն (ինչո՞ւ)… (կնյազս արդեն ապրում էր այն «կթու կովային» տարիքը, երբ գոյության երկարակեցությունը պայմանավորվում է ընտանիքի բարեկեցության փաստի հետ և բնականորեն անհրաժեշտություն է դառնում ռեժիմը և «չափավորությունը», և տանեցիք խանդոտությամբ հսկում էին իրեն): Ուտում էր կամակոր, երես տված երեխայի նման` ամեն ինչ քչփորելով (պատառաքաղով) և ջոկելով (ոչինչ): (Ուտելն ավելի ձանձրալի գործ է:) Եվ բնականորեն նրան խմելը ավելի էր դուր գալիս (ինչպես ինձ):
        Բրոնխներից թույլ էր և անընդհատ թքում էր և խորխում: Ինձ համար զզվելի չէր և ասեցի այդ, որ բիձեն չնեղվի (փառք Աստծո, ես ինքս թքում եմ անվերջ ծխախոտի դառը համից և նորից ծխում):
Շեշտը Ե-ի և Է-ի վրա.«Эдуард, дорогой, ты, я прошу, останься обедать»… և մնում էի ճաշելու:
     Ես, առհասարակ, չեմ սիրում և ավելի շուտ չեմ կարողանում մերժել մինչև անգամ ինձ տհաճ առաջարկությունները, ուր մնաց ճաշել և խմել նրա հետ միասին… Եվ հաճելի էր ձգձգել ժամանակը ամեն առիթով, որովհետև հաճելի էր լինել նրա շրջապատում!
      …Եվ այսպես, բատոնո Կոնստանտինեն հաճելի տղամարդ է!