Ես անձամբ կոմպոզիցիան գերադասում եմ… 1979

       Ես անձամբ կոմպոզիցիան գերադասում եմ բոլոր ժանրերից և սիրում և համոզված եմ, որ բարձր է ու դժվար և ոչ բոլորին… մատչելի, հասանելի, կարելի, հնարավոր… (ոչ մի տեսակը, ժանրը նկարչության չնվաստացնելով)…
       Այվազովսկին մի նկար ունի Ռեպինի հետ արած. Պուշկինը փոթորկոտ ծովափին կանգնած… մեկը ծովը լավ գիտեր, մյուսը՝ մարդը:
Այվազովսկու ծովը նույն մարդն է, մարդու բնավորության բոլոր գծերն ունի.

• ծովը խաղաղ է
• ծովը անհանգիստ է,
• ծովը ժպտում է, ուրախ է,
• ծովը բարկացած է,
• ծովը խոհուն է,
• ծովը տխուր է,
• ծովը խիստ է բարկացած, ալեկոծված է, գազազած է,
• ծովը դաժան է,
• ծովը բարի է…

        Իրեն (Այվազովսկուն) պետք էլ չէր մարդուն նկարելը… նամանավանդ հայ լինելով և իր ապրած ժամանակ հայի վիճակը տեսնելով՝ կարող էր և ատել մարդուն, չսիրել, արհամարհել…զզվել… Իրավունք ուներ, և որպեսզի չարտահայտի իր զզվանքը մարդ արարածի նկատմամբ, ծով էր նկարում:
Աղաջանը, որ մարդուն նկարում էր համարյա թե «ռեմբրանդավարի», կոմպոզիցիայի մասին ակնածանքով է խոսել.«Մեծ քյաթան ա պետքը…ծիա (ձի) պետքը…տրապիրովկա…չփլաղ մարդ, կնիկ…թոփ-թվանք…փանտազյա…»:
       Բարդ է պատկերացրել և չի նկարել, ուժից վեր համարելով:
Այո, «փանտազիա», և այդ «փանտազիա»-ն բոլորը չեն ունենում: Եվ դրա համար էլ նկարիչներին կարելի է բաժանել երկու մասի՝ «փանտազիայով» նկարողների և աչքով նկարողների…
Երկուսն էլ լավ են, բայց ավելի լավը, երբ երկուսը միասին են լինում:
Եվ ծնվում են այդ երջանիկները, եղել են և երևի նորից լինեն, երբ 20-րդ դարի նկարչության կործանությունը վերջանա…
        Երբ վերջանա պիկասոների ու պիկասիկների ճամարտակության ափաֆեզը… և վերջացել է, իրենք իրենց կերան:
Եվ նորից կարող է լինել Վերածնություն, Возврождение, և նորից… գուցե ծնվեն Տինտորետտո-ներ, Ռուբենս-ներ, Դելակրուա-ներ…Բայց դրա համար հարկավոր է, որ նորից լինեն թագավորներ, իշխաններ և ունենան դղյակներ…
        Ով գիտի…և գուցե 21-րդ դարում մարդկությունը որոշի ապրել թագավորներով, իշխաններով և ոչ կենտկոմի քարտուղարներով, պոլիտիկաններով, հրեշներով…
Հնարավո՞ր է: Եթե հնարավոր չի, ուրեմն չի լինի վերածնություն…
Ռոմանովների Ռուսաստանը և Լենինի Ռուսաստանը…Միխայ-ի Ռումինիան և Չաուշեսկուի Ռումինիան…Նապոլեոնի Ֆրանսիան և Պոմպիդուների Ֆրանսիան…Հռոմի պապերի Իտալիան և այսօրվա…
Նոր ժամանակներում ամենատուժված արվեստը եղավ նկարչությունը: Ոչ մի ժողովուրդ իր անցյալի ունեցած նկարչությունը չի կարող համեմատել իր այսօրվա՝ «ժամանակին կից» արվեստի նկարչության հետ…
Բայց տես՝ մարդը ուր է հասել. լուսին, կոսմոս և Վեներա է ուզում թռչել…
Մի վրձնահարված Ռեմբրանդի չեմ փոխի մարդու ստեղծած բոլոր «գիտական նվաճումների» հետ:
      Ժամանակը մարդուն ավելի խելացի կամ ավելի շնորհալի չի դարձնում… իսկ էսօրվա մարդուն թվացել է, որ ինքը անցել է Հոմերոսից, Նարեկացուց, Ֆիդիասից… Թվում է…Համեմատիր «Երիտասարդական պալատը»  կամ Ռոսիա կինոթատրոնը Հռիփսիմեի հետ և պարզ կլինի, թե ո՞ր հայն է խելացի եղել՝ 6-րդ դարի՞, թե՞ 20-րդ դարի:
(Այս բոլորը գրված է եղել 25 տարի առաջ, և այսօր էլ նույնն եմ մտածում: Հարկավոր է արտագրել ճշտած, հերթականությամբ, միտքը լրիվ բացելով, կիսատ-պռատ են մտքերը…):