Ռեմբրանդի ձեռքերը

       Օ՜, նայեք Ռեմբրանդի նկարած ձեռքերին, դեմքերը մոռացեք մի պահ, միայն մի պահ` ձեռքերին նայելու համար: Դժվար է, բայց պետք է, քանի որ մարդու երկրորդ և գուցե ավելի բազմախորհուրդ, արտահայտիչը ձեռքերն են…
       Չեմ պնդում, մի բան հաստատ գիտեմ, որ մարդը իր դեմքին կարողանում է տիրապետել միշտ, բայց ձեռքերը մնում են անկեղծ, անպաշտպան: Եվ ահա այստեղ է, որ Ռեմբրանդի ձեռքերը` և իր, և իր նկարած պորտրետների, շարունակում են խոսակցությունը, ապրում են «իրենց համար»:
      …Սասկիան է, նրա ծնկին նստած, և ցնծություն է սիրո և գորովանքի… աջ ձեռքում ունի բաժակը գինով, իսկ ձախ ձեռքը… ձախ ափը… ի՜նչ քնքշություն, հուսալի, տիրական, «սեփական»- ի հաստատ, հաստատումով, գրկել է մեջքը ջահել կնոջ և այնքան քնքուշ, այնքան նուրբ, «ոչ ծանր» ձեռք, ձախ ափը իր 5 մատներով «հաղորդում են» իրեն, իր ափի տակ շոշափվող նազելի իրանը: Եվ հենց այդ ձախ ափի մեջ է այդ նկարի ողջ էությունը… տիրակալը իր երջանկության:
       Ես այդպես էլ ընկալում եմ այդ ձեռքը.իմն է, իմ սերն է, իմ «սեփականը», միայն ինձ պատկանող: Մնացածը ցնծություն է, գինու բաժակի հետ շաղվող դեմքեր, իրենը գինովցաց Սասկիան է`«խորամանկ ուրախություն»…
      …Անառակ որդու տանջված թիկունքին են հպվել Թովիայի ձեռքերը` երկու ափերը… մատները կոնտուրներ չունեն, շոշափում են տղայի նիհարած թիկունքը…ինքը` Թովիան, արդեն լավ չէր տեսնում և երկու ափերն են փոխարինում իր բոլոր զգացմունքները… ամբողջ կոմպոզիցիան, որի մեջ 7-8 հոգի կան կանգնած, և նաև Թովիայի մեծ որդին` կիսախավարի, կիսատոների մեջ են, կան ու չկան… և նկարն ամբողջ ստեղծվում է Թովիայի երկու ափերի համար, որոնք, կրկնում եմ, կոնտուրներ չունեն, շարժման և անշարժ վիճակում են, և այդ մատներին նայելուց քո թիկունքին էլ ես զգում այդ մատների քնքուշ շոշափումը…Դա՝ այդ նկարը, երևի թե Տիտուսի, իր որդու մահից հետո պիտի լինի նկարած և կորած որդու թիկունքը շոշափելը երևի թե աստվածային թելադրանք է:
      Ծերունիների դիմանկարներ կան, որոնց ափերը սեղմված են իրար …դողացող ափերը հանգստացնելու, զսպելու համար… և Ուրիա՜ն, աջ ափը կրծքին հպած (չսեղմած)… խոնարհությամբ ընդունող իր դաժան դատավճիռը… նույն ձեռքերն են, առանց կոնտուրի, շարժվող, շոշափող… և իրեն` Ուրիային նաև հանգստացնող…
Բառեր չկան, ձեռքն է ասում «Ընդունիր խոնարհությամբ, քանզի մեղանչել ես…»:
       Եվ հառնում է առաջս Ստեփան Աղաջանյանի «Մոր դիմանկարը», մոր ձեռքերը, դեմքն էլ է քնքշությամբ, գորովանքով արարած, իսկ ձեռքե՜րը… համրիչը անշտապ համրող «խոր, շառ, խեր շառ…» անվերջ, փորձիր անջատել, բան չի մնա, իսկ ձեռքերի երակներն են նաև տրոփում և մատներն են համրիչի հատիկները փոխում…
Օխ, կան ձեռքեր և Ռուբենսի, Վան Դեյկի և մյուսների մոտ (այդ բոլոր մյուսները ամեն մեկը մի հրաշք է) և բոլորի մոտ «հիշվում են» որպես մարդու «պատկանելություն», որը պիտի նաև նկատվի և նկատել են: Իսկ Ռեմբրանդ հրաշագործը միայն գիտեր, որ ձեռքերը մարդու թարգմանիչներն են: