Նկարչություն…

Posted on Հկտ 12, 2015 in Գրականություն

        Ես չգիտեմ, թե նկարչության արվեստը ինչ է անում մարդու հոգու հետ, մարդու էության հետ, այդպիսի «սոցիոլոգիական» հարցաթերթի ստուգում չեմ իմացել, գուցե եղել է, բայց գիտեմ, օրինակ, թե ինչ է անում գրականությունը` վեպը, բանաստեղծությունը: Ես ինձ օրինակ ունեմ ընդամենը և գիտեմ, թե ինչ է արել ինձ հետ Րաֆֆի կոչեցյալ իմ մեծ հայրենակից, զարմանահրաշք հրաշագործ կախարդը, իմ մանուկ, շատ մանուկ հոգու հետ, երբ դեռ կարճ շալվարով էի ապրում (այդ անցած ժամանակ բոլոր մանուկներն էին կարճ շալվարով ապրում): Գիտեմ ինչ են արել Նալբանդյանը, Պատկանյանը, հետո Չարենցը, Բակունցը… Բայց Րաֆֆու «Կայծեր»-ից, «Խենթ»-ից, «Սամվել»-ից հետո… ինչ լավ կանեին ինձ «զսպող շապիկ» հագցնեին, որ մեր հարևան՝ Կոնդի տակ ապրող թուրքի (Ադրբեջան խոսք չկար) լամուկները «օր ու արև» ունենային:
Իսկ թե ինչ է արել նկարչությունը… չեմ հիշում: Եթե մի «առանձին» բան արած լիներ, կհիշեի.չեմ հիշում: Դե, մեր նկարիչներն էլ «ռազմատենչ» կամ «կախարդ» չէին, նկարածները ծառ ու ծաղիկ էր, Մասիս ու Ալագյազ… «խենթանալու» բան չկար: Հետո, շատ հետո, երբ ինքս էլ նկարում էի, հրաշալի մարտանկարներ եմ տեսել… ինձ «մարտի» չեն «հրավիրել»: Ես ինձ միշտ բռնում էի այն բանի վրա, որ հիանում էի այս կամ այն դետալի, կոմպոզիցիայի, գույն ու գծանկարի շքեղության վրա, մոռանալով, թե ով ում է կոտորում… «խեղճ» նկարչի «միտումը», ցանկացած «ներգործությունը» մնում էր մի կողմ, որի համար իր հանճարն էր շռայլել.մնում էր մի կողմ` չէի խենթանում: Դա երևի նկարչի չարչրկված հոգու հետևանքն էր, որի համար չկա «ինչ է նկարված», կա «ինչպեսը»: Չեմ ուզում ապացուցել, որ նկարչությունը «ոգևորիչ» չի կամ մարտի հրավիրող: Նկարիչը, ինչպես և երաժիշտը, չգիտի, թե ինչ ապրումներ, հույզեր կունենան տեսնողներն ու լսողները… եթե «սլուխ» չունես, նաև «աչքի լսողություն», չլսված, չտեսնված է մնում այն, ինչ երաժշտի ու նկարչի համար տառապանք է եղել: Չեմ պնդում, երևի թե դա իմ մտավախությունն է: Չէ որ մի ամբողջ դահլիճ ծափահարում է, ծաղիկներ են նվիրում երաժշտություն հնարողին, կատարողին «բրավո» են գոչում… նկարիչը դրանից էլ է զուրկ: Միայն ընդամենը ցուցահանդեսը բացելիս մի թեթև աղմուկ է լինում ծափերի ու … վե՞րջ… լուռ նայում են: Եթե մասնակից ես ցուցահանդեսի` մի երկու, երեքը ձեռքդ են սեղմում` շնորհավորելով ցուցահանդեսը` «որպես երևույթ»… գուցե և մի շփոթվածի մեկը մի մեխակ էլ քեզ տա…
       Տեր Աստված, կաշիդ հոգուդ հետ դրել ես նկարի վրա և ոչ մի «բրավո»… ոչ մի, այսպես ասած, «տպավորություն»: Եվ «խենթացողը» նկարիչը պիտի լինի, և… էլ չնկարի՞- նկարի իրեն համա՞ր, ինչպես երկար տարիներ անում էր իմ սիրելի Բաշբեու՞կը…
Եվ ողջ կյանքիս ընթացքում մի երկու դեպք եմ հիշում, որ «բռավոյանման» բան է եղել և դա է պահել «նվաստիս», որ չնկարեմ միայն ինձ համար:
1943 թվին էր առաջինը, երբ ցուցադրեցի «Դավիթ Բեկը» և … «ամբոխից» (այդ տարիներին լեփ-լեցուն էր լինում «մեր մեջիդը»), ամբոխից մեկը թևս քաշեց և առավ գիրկը…
       -Բեր ճակատդ համբուրեմ,- բարձրաձայն ասաց Հրաչյա Ներսիսյանը…
Տեր Աստված, էլ ինչ էր պետք ոչ նվաստիս, երբ ինձ թվում էր, թե բոյս ինչ-որ երկարում է… և ասեց այն, ինչ ես կուզեի լսել.
      -Այսպիսի ձի պիտի ունենար Բեկը, ապրես տղաս…
Մի քանի համբուրողներ էլ հետևեցին Հրաչյայի օրինակին, բայց ոչ ճակատիս, աջ ու ձախ թշերիս: Արժի նկարել սրանից հետո և ճակատով բաց:
Երկրորդ դեպքը եղավ հետո, շատ հետո, երբ ցուցադրել էի «Պատասխան Հազկերտին» և մտա ցուցասրահ վերնիսաժից մի քանի օր հետո: Մի երեք, տասը մարդ կար դիտող: Հեռվից ստուգում էի նկարը.մի կին կար նկարի մեջտեղում կանգնած՝ մեջքով դեպի ինձ և … ինչ-որ թաշկինակը աչքերին էր տանում, իջեցնում… է, ինչ իմանաս՝ ինչից դրդված: Երբ շուռ եկավ, տեսա… որ աչքերն է սրբում, արցունքները: Անծանոթ կին էր, և ինձ մոտեցավ աչքերը չորացնելով.
      -Ո՞վ է այս Իսաբեկյանը,- ինձ է հարցնում:
Ինչ պիտի անեի, ասեցի՝ ես եմ:
     -Չգիտեմ, խոսք չեմ գտնում հուզմունքս, հիացմու՛նքս արտահայտելու,- կամ նման մի բան… և շարունակեց հոսող արցունքները սրբել…
Իմ աչքերն էլ խոնավացան: Իմացա, որ ուսուցչուհի է համար այսինչ դպրոցի և այլն, և ավելացրեց.
     -Կարծում էի` տարիքով, լուրջ մարդ պիտի լիներ, իսկ դուք, կներեք… շատ երիտասարդ եք: Ո՛չ, այն չասեցի, ուրախ եմ, որ երիտասարդ եք,- և այլն:
       Դե, սատանան տանի, իհարկե, կարելի է նկարել, շարունակիր և ոչ քեզ համար` հետևելով մեծ Մարտիրոսի ասածին.«Ոչ մի բան աշխարհում մինչև վերջ արված չի»…

Leave a Reply

Ձեր էլ-փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են *-ով