Հեքիաթ “Սարսաղների թագավորը”

      Արևելյան մի քաղաքում կար մի թագավոր, որն էլ, բացի իշխելուց և հրամայելուց, սիրում էր նաև զվարճալի պատմություններ լսել: Եվ, ըստ այդմ էլ, իրեն օգնականներ՝ նազիր-վեզիրներ էր պահում, որոնք էլ, բացի հարկեր հավաքելուց, պարտավոր էին պատմելու, սրամտելու և թագավորին մշտապես զբաղեցնելու զվարճալի պատմություններով:
Մի սովորական օր էլ, երբ թագավորն իրեն զննելիս է լինում հայելու մեջ, և այդ պահին էլ վեզիրներից առավել սրամիտը ներկա է լինում, հարցնում է այդ սրամիտ վեզիրին, թե ինչպիսին է լինում… սարսաղ մարդը: Սույն վեզիրն էլ, առանց հապաղելու, սկսում է նկարագրել սարսաղ մարդու բնորոշ դիմագծերը.
      — Սարսաղ մարդը լինում է, թագավորիս ասեմ, հասակով՝ ոչ կարճ, ոչ երկար…
      Այստեղ թագավորը զգուշանում է, քանի որ իր հասակը ճիշտ այդպիսին է, ոչ կարճ է, ոչ երկար…
     — Եվ թագավորիս ասեմ,- շարունակում է վեզիրը, — գլխի մազերն էլ ոչ կարճ, ոչ երկար… ականջները մի քիչ երկար, քիթն էլ երկար ու կախ… աչքերը խաժ, մի քիչ ջրակալած… շրթունքները բարակ ու երկար…մորուքն ու բեխերը…
Այստեղ թագավորը, որ իրեն լավ գիտեր և համեմատում էր վեզիրի ասածները իր դեմքի հետ… ինքն է շարունակում մնացածը՝ ասելով.
      — Մորուքն ու բեխերը նույնպես ցանցառ և երեսն էլ մի քիչ ծռմռված: Այդ էիր ուզում ասել կարծեմ:
      — Ճիշտ այդպես, թագավորն ապրած մնա:
      Թագավորն էլ, որ ուշի ուշով լսում և համեմատում էր հայելու մեջ վերջինի ասածները, և քթի տակ ժպտում նաև, շրջվելով վեզիրին և ժպտալով, հանգիստ և հրամայական ասում է.
      — Վիճելու բան չկա, թերևս այդպես էլ կարող է լինել, բայց լսիր, վեզի՛ր, քեզ էլ երեք օր ժամանակ եմ տալիս, եթե այդ երեք օրում չճարեցիր երեք հոգի և ճիշտ նկարագրածիդ նմանը չբերեցիր պալատ, իմացիր, որ գլխիդ տերը չես մնա հաստատ:
       Վեզիրն էլ, մինչև գետին խոնարհվելով և Ալլահից երկարակեցություն հայցելով թագավորին, գնում է երեք սարսաղներն գտնելու…
       Եվ… հենց առաջին օրում էլ ճարում է երեք սարսաղներին… քանի որ ցանցառներ այդ երկրում երևի թե շատ կային:
Առաջինին հանդիպում է պղնձագործի շուկայում և արհեստով կլաեկչի, որն էլ պպզած իր գործն էր անում: Կռանում է և տեսնում, որ իր նկարագրած բոլոր նշանները առկա են, միայն ճաղատն է շատ, ամբողջ գլխով մեկ անմազ, քաչալ, լերկ: Հարցնում է այդ քաչալության մասին ընդամենը և լսում մի զարմանալի պատմություն…
      — Տեսնու՞մ ես էս պղինձը, որ կլաեկում եմ… տես, թե ինչքան գեղեցիկ է, եթե պահում եմ կրակի վրա… մի տես, է՛, կարծես թագավորի թագ լինի, չէ՞:
      — Այո՛, ճշմարիտ որ գեղեցիկ է:
      — Դե ես էլ դրեցի գլխիս, որ տեսնեմ՝ ոնց է սազում ինձ և… տաքացած պղինձը գլխիս դնելը եղավ… էսպես վառվեց գլուխս ու հազիվ լավացավ:
      — Է՛, ինչու՞ դրեցիր, չէի՞ր տեսնում, որ շիկացած է պղինձը…
      — Դե ի՜նչ ասեմ…սարսաղությունս բռնել էր…
      — Արի՛, արի՛ ինձ հետ, պալատ եմ տանելու քեզ, գնանք:
Շարունակում է ճանապարհը: Դուրս է գալիս դաշտ, մոտենում է մի վար անողի և տեսնում, որ ճիշտ ու ճիշտ իր նկարագրածի բոլոր տվյալներն առկա են, բայց ունի նաև մեջքին սապատի նման բան… Եվ հարցնում է վար անող գյուղացուն, թե ինչու է մեջքը այդպես ծռված, սապատով:
     — Տեսնու՞մ ես… եզներիս… երկուսն էլ գեղեցիկ են, չէ՞, բայց էն մեկը՝ կարմիր եզը, տես թե ինչ գեղեցիկ, լայն ու վեր ձգվող պոզեր ունի…
     — Է՛, տեսնում եմ, հետո ի՞նչ, եզ է, պոզերն էլ… մի թիզ լայն…
     -Այ հենց այդ լայնությունն էր, որ ինձ գայթակղեցրեց, ասեցի, որ նստեմ այդ եզան գլխին, պոզերից բռնեմ գահի նման… էդպես էլ արեցի, ուզում էի բարձրանալ, եզը հանկարծ խրտնեց, բարկացավ, տվեց էսպես սախատեց մեջքս…
     — Է՛, ինչու՞ այդպես արեցիր… եզ է, չէ՞, գլխին նստելը ո՞րն է…
     — Դե, մարդ ես չէ՞, սարսաղությունս եկել էր…
Էս վար անողին էլ է վերցնում՝ բացատրելով, որ պալատ պիտի տանի, թագավորի մոտ և գնում են:
Մտնում են նորից քաղաք, և մի տան դռան մոտ տեսնում է մի մարդու և ճիշտ ու ճիշտ նկարագրածի տվյալներով… Էլ չի հարցնում ոչինչ, հրամայում է հետը գնալ: Եվ այդ պահանջած երեքի հետ միասին մտնում է պալատ և երկուսին դեռ վերցնելով, ներս է մտնում ընդունարան ու գնում թագավորին զեկուցելու … և թագավորն էլ քահ-քահ ծիծաղում է պատմությունները լսելով, հրամայում է նվերներ տալ, ճամփու են դնում… Իսկ թագավորը հարցնում է.
      — Է՛հ, սրանք երկուս, իսկ երրորդ ինչու՞ չես բերել…
Վեզիրն էլ խոնարհաբար ասում է, որ երրորդը սպասում է… Թագավորը կարգադրում է, որ գնան, բերեն: Հետ են գալիս բերողները և ասում, որ չի գալիս…
     Այստեղ բոլորն են զարմանում, թե դա ինչ և քանի գլխանի մարդ է, որ չի ուզում… թագավորի հրամանը կատարել…
Վեզիրն է գնում և… ձեռքերի վրա, երկու-երեք հոգով ներս են բերում երրորդին, աթոռի վրա նստած:
      Էլի անհանգստություն է բարձրանում, որ մարդը նստած է ու չի վեր կենում չոքի թագավորի առաջ… Այստեղ վեզիրը մոտենում է տիրոջն ու ինչ-որ բան ասում թագավորին կամացուկ… Եվ աթոռին նստած մարդուն բերում են դնում թագավորի առաջ և հրամայում, որ ասի, թե ինչու չի ուզում վեր կենալ…
      — Էսպես, էսպես, ձեզանից թաքցնեմ, Ալլահից ի՞նչ թաքցնեմ: Թագավորն ապրած կենա, երբ վեզիրն ուշացավ ներս մտնելով, ես տեսա, որ կողքիս աթոռ կա և նստեցի աթոռին… Որ նստեցի, տեսա, որ էդ աթոռը մի ծակ ունի վրան, ես էլ պարապ… ի՞նչ անեմ… Ասեցի, տեսնես, թե … տրեխիս մեկը կմտնի այդ ծակից, ու մի կերպ մտցրեցի, հետո մտածեցի գուցե երկրոդն էլ կմտնի, և… զոռով խոթեցի երկրորդն էլ… Հիմա, տեսնում եք՝ ինչ վիճակի մեջ եմ, ո՞նց վեր կենամ, եթե մեխվածի նման եմ:
      — Տո՛, ախմախի մեկը, ինչու՞ արեցիր այդ բանը, չէ՞ որ պալատ ես եկել…
      — Դե ի՞նչ անեմ, սարսաղությունս բռնել էր:
     Էսպես վերջանում է սարսաղների պատմությունը, իսկ թագավորը ներում է վեզիրին, բայց  մինչև ներելը այնքան է ծիծաղում այդ սարսաղների վրա, որ մոռանում է պատմությունը վեզիրի հետ… Բայց այդ օրվանից այլևս դադարում է հայելուն նայելուց:
      Եվ այդ զվարճասեր թագավորն էլ հասկացավ, որ եթե իր վեզիրը մի օրում երեքին է հավաքել… երևի թե շատ են սարսաղները իր երկրում և պարգևատրեց իր՝ նույնքան զվարճասեր վեզիրին թանկագին խալաթով: Իսկ մինչև վեզիրին պարգևատրելը… պարգևատրել էր և երրորդ սարսաղին: Թագավորը հասկացավ, որ սարսաղների է իշխում, իսկ սարսաղների վրա իշխելը միանգամայն դժվարություն չէ կարծեմ, մտածում էր սարսաղների թագավորը և զվարճանում իր նազիր-վեզիրների հետ… մինչև այսօր:
     Իսկ ինչ վերաբերում է սարսաղներին… ապրում են, և ոչ միայն այդ արևելյան քաղաքում… ամեն տեղ կան և ինչքան ուզես: