Հայ կերպարվեստի «դասական» համարվող կաճառը հարուստ է մեծատաղանդ արվեստագետներով: Կերպարվեստի ամեն մի ժանրում մենք ունենք արվեստագետներ, որոնք համաշխարհային համբավ են բերել մեր մշակույթին: Ճիշտ է, նրանք թվով շատ չեն, բայց այն ժանրը, որը նրանք ներկայացնում են, ներկայացրել են բարձր տաղանդով:
Այսպես, մենք ծով չունենք, բայց ունենք հանճարեղ Հովհաննես Այվազովսկի, որը առաջինը եղավ մեզ համար և Ռուսաստանում, որ հայրենական արվեստը միջազգային արենա հանեց:
Նատյուրմորտի ժանրում ունենք Զաքարյան, որը նույնպես ոտքը սահմանից դուրս դրեց…
Օֆորտի ժանրում ունենք Եվրոպայում մշտական փայլատակող Էդգար Շահին…
Դիմանկարի ժանրում ունենք Հակոբ Հովնաթանյան և ունենք Մարտիրոս Սարյան, իսկ արձանագործությունը… Ահա և Հակոբ Գյուրջյան, որի անունը առնչվում է դարասկզբի Հոկտեմբերյան հեղափոխությանը հաջորդող արվեստի բուռն վերելքին, լենինյան մոնումենտալ պրոպագանդայի առաջ քաշած ծրագրի իրականացման տարիներին: Մեզ համար հիմա դժվար է ստույգ կռահել և պարզորոշ մի բան ասել, թե ինչ կարող էր լինել, ինչ ուղի և նպատակ կարող էր հետապնդել Գյուրջյանը, եթե մնար հայրենիքում, կլինեի՞ն այն փոփոխությունները և համապատասխան դրսևորումները նրա տաղանդի: Բայց մի բան պարզորոշ կարելի է ասել, որ նա ամբողջովին լծված կլիներ լենինյան մոնումենտալ ծրագրի իրականացմանը, կլիներ այդ հոյակապ մտահղացման ակտիվ իրագործողներից:
Պահպանվել է մի լուսանկար, որտեղ մեծ Լենինի կողքին կանգնած է երիտասարդ Գյուրջյանը՝ Մարքսի արձանի բացմանը: Սա պարզորոշ խոսում է այն մասին, որ Գյուրջյանը պիտի մասնակցեր, այդ ծրագրի իրականացման մասնակիցներից պիտի լիներ: Այդ թվերին նա արդեն ուներ արած այնպիսի գործեր, որ այդ հույսը ներշնչում էին: Ահա այդ գործերից մի քանիսը՝ Մ.Գորկու կիսանդրին, Ֆեոդոր Շալյապին, Շիրվանզադե, Տոլստոյ, Տերյան և այլն, և այլն: Պահպանվել են բազմաթիվ գծանկարներ, էսքիզներ նրա մոնումենտալ մտահղացումներից, ի թիվս նրանց՝ նաև Պուշկինի համար արված էսքիզները:
Քանդակագործներին կարելի է բաժանել երկու խմբի (եթե ավելի չմանրացնենք ժանրերը): Քանդակագործներ, որոնք նկարիչ են նաև միաժամանակ, օրինակներ շատ են, միայն Միքելանջելոյին հիշելը բավական էր, բայց հիշենք նաև Ռոդենին, մեր մաեստրոյին՝ Քոչարին, և այլն: Դա երջանիկ զուգադիպություն է, որի մեջ կարող ենք հիշատակել նաև Գյուրջյանին՝ հիշելով մեզ հասած բազմաթիվ գծանկարներից, ջրաներկերից: Նրա բոլոր մոնումենտալ մտահղացումենրը նույնպես ծնվել են մատիտի բազմաթիվ փորձերից:
Առանձին սեր ուներ կենդանիների նկատմամբ (դա բարության նշան է), նրա կերտած (կարելի է կերտած ասել) կենդանիները զբաղմունքի համար չեն արված:
Եվ ավելի պարզորոշ կարելի է ասել, որ նրա ստեղծագործությունը բռնեց ուրիշ ճանապարհ – հաստոցային քանդակի ուղին, որտեղ նա ստեղծեց բազմաթիվ փայլուն գործեր, իսկ մոնումենտ ծրագրերը մնացին էսքիզների, գծանկարների մեջ:Հոդվածը տպագրվել է 1968 թվականին:
Հակոբ Գյուրջյան
Posted on Սպտ 26, 2015 in Գրականություն