Հրանտ Մաթևոսյան… 19.09.1984

Posted on Օգս 30, 2019 in Գրականություն

        Ինձ թվում է, և ես ուզում եմ ինձ թույլ տալ այդ կարևորել, որ գրքերը և առհասարակ ստեղծագործությունները իրենց ստեղծվելու օրից շատ հետո կարող են ճշմարիտ գնահատականի արժանանալ, եթե ոչ ստեղծողից հետո, ապա գոնե որոշակի անհրաժեշտ ժամանակ ապրելուց, անցնելուց հետո:
Շատ է սեղմ, կարճ այն ժամանակը, երբ լույս է տեսել Հրանտ Մաթևոսյանի գիրքը՝ «Ծառերը» ժողովածուն: Համարյա թե անհնարին եմ գտնում, որ հնարավոր է գոնե մոտավոր ճշգրիտ կարծիք հայտնել այդ ժողովածուի մեջ ընդգրկված վիպակների ու պատմվածքների մասին, և այն էլ մի այնպիսի գրողի, որի ամեն մի ստեղծած նոր գործից հետո, չիմացած ու չկարդացած ապրումներից շփոթված, չգիտես՝ հիացմո՞ւնքդ է շատ, ակնածանքդ ու զարմանքդ, թե՞ մեջդ աննկատ գոյացող վախանման սպասելիքը՝ «հետոն», որ նորից պիտի հանդիպես իրեն:
       Ես երբեք ոչ մի գնահատականին քննադատների՝ խելոք, բանիմաց, թե անհարկի այդ «մասնագիտությամբ» զբաղվող, չեմ եղել կողմնակից, համաձայն:
      Նրան «գյուղի մեջ տեղավորելու», անցյալի, մեր շուրջ ապրող «անցյալին» տալու բոլոր կարծիքները ինձ համար եղել են մեծ նկարը մոտիկից նայողների տվայտանքներ, ճիգեր, քանի որ «հեռվից նայելու» հնարավորություն չունենալով, «ժամանակին կից» գոյություն ունեցող, «ձեռքի տակ եղած» չափանիշներով են չափել-կշռել նրան:
Հրանտ Մաթևոսյանի ամեն մի տողը գրված է այսօրվա համար, այսօրվա ժամանակի մասին, նրա տևողականության և մարդու՝ զարմանալի ասեմ, թե տարօրինակ, ներքին ըմբռնողականությամբ, նոր, դեռ անճանաչելի «երակի» կռահումով, այդ երակի դանդաղ ռիթմի տրոփյունը զգալով:
Գալով դասականներից և… ոչինչ չժխտելով, ունենալով սակայն իր թիկունքին կանգնած Թումանյան, Չարենց, Բակունց, իսկ դիմացը՝ աշխարհի գրականությունը, Հրանտ Մաթևոսյանը նորարար է առանց ճիգի, իր սեփական ոճ-ձեռագրով, ներքին խառնվածք-պոտենցիալով՝ անսպասելի սպասումներով ընթերցողին (ինձ) պահելով մշտական անհանգստության, «կասկածի» մեջ՝ «Խոլստոմեր», «Գելը», «Հայ մուկը» և… «Գոմեշը», «Ծառերը»:
       Ճիգով եմ կարդում (ոչ դժվարությամբ) և ակնածանքն ու դառնահամը, տտիպ թանձրությամբ, լցվում է հոգիս վայելումի բերկրանքով: Դժվար է կարդացվում: Իրարախառը, իրարաձույլ պատկերներով, հոգեբանական դեռ անծանոթ իրավիճակների հայտնություններով և ավելի շատ ենթատեքստով պիտի հասկանալ իրեն, քան կոնկրետ նյութը, ինչպես ճշմարիտ բանաստեղծության դեպքում: Ձևի ու ոճի, պատմելու անսպասելի, չհանդիպած, չկարդացած անծանոթ հետապնդումը մինչև վերջին տողը չեն թողնում, անհնար է բառ անգամ անուշադիր կարդալ, եթե ուզում ես բան հասկանալ կարդացածիցդ…
      Դա արձակի, մեր ժամանակների արձակի թանձր, խտացված, ձուլածո գրելաձև է, որ բարձր ինտելեկտի, խորը իմացականության պետք ունի գրողի՝ Մաթևոսյանի հետ դաշնություն գտնելու համար:
Իմ սպասումի, սպասելիքի հավակնությունը շատ ավելին է, քան իմ ցանկությունը մի որևէ գնահատանքով սահմանափակվելը:
Բայց, որ այսօր «Ծառերը» գիրքը մեր այսօրվա՝ կյանք ու իմաստով լի, իմաստուն ստեղծագործություններից է (և ոչ միայն մեր), դրանում ավելի քան համոզված եմ:
        Ես՝ նկարիչս, այդպես եմ զգում, պատկերացնում իրեն՝ Հրանտ Մաթևոսյանին:
       Առանց Մաթևոսյան կարդալու դժվար կլինի հասկանալ այսօրվա հային և առանց Մաթևոսյանի էլ՝ այսօրվա հայ արձակը:

 

 

Leave a Reply

Ձեր էլ-փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են *-ով