«Ես Մասիսը չտեսա»… 20.04.2002

       «Ես Մասիսը չտեսա», — գոչում է բանաստեղծ Իշխանը իր բանաստեղծության 7-8 տներում… Մեղկ, հազար մեղկ նրան չտեսածներին: Այդ «չտեսածները» բոլորն են մեղկ, քանի որ ոչ մի լեռ իր ողջ հասակով չկա աշխարհում «ոտից գլուխ» երևացող… ողջ գեղեցկությամբ և հզորությամբ: Զարմանալի և անպարկեշտ գեղեցկություն, ինչպիսին Ջորջոնեի, Տիցիանի Վեներաներն են` մերկ ու հմայիչ, և հեռու մարդու անլվա ձեռքերից…
Ես Մասիսը չեմ տեսնում արդեն 6-7 տարի: Տեսել եմ, ծնվել նաև նրա փեշերին, նրա հովանու տակ` Իգդիրում…
       Իրենից ավելի բարձր լեռներ կան` Հինդուկուշ և այլն, որոնք հենված են կողքերից և լեռների մեջ և միայն բարձունքն է, գագաթը բարձր: Իսկ այս լեռների թագուհին կանգնած է ողջ հասակով և միայն ու միայն հարգանք և պատկառանք է ներշնչում նայողին… և հիացմունք անսահման` բոլոր չափերին հակառակ:
       Եվ այդ անպարկեշտ գեղեցկությունն էր պատճառը, որ քիչ նկարեցի… Հազար ափսոս, հազար: Եվ կարող եմ նաև նկարել առանց իրեն նայելու և ամենայն մանրամասնությամբ, բայց էլ ինչպե՞ս, երբ չեմ տեսնում մատիտիս ծայրը և արդեն քանի՜ տարի:
      Եվ սակայն գիտեմ բոլոր տեղերը, որտեղից ինչպես էր երևում… Ամենահրաշալի տեսք ուներ Բյուրականի փեշերից, աստղադիտարանի տակից, իսկ ամենա «ոչ գեղեցիկ» տեղը Դարղալուից էր, և փոքրն էլ շատ հեռու մեծից: Նկարելու համար էլ անպետք: Մեծը հոյակապ և շատ մոտ երևում է Խոր Վիրապից: Փոքրը առհասարակ հետաքրքիր չի, նման է Թաքառլուին Կողբից երևի: Իսկ Կողբից էլ փոքրը չի երևում, մեծն էլ՝ անճոռնի: Ամենագեղեցիկ կետը Բյուրականն է: «Էն» կողմից էլ մի բանի նման չի, չեմ տեսել: Դովժենկոն մի օր ասեց ժուրնալիստներով շրջափակված և նրանց հարցմունքին, թե ինչ կուզեիք հայերին ասել և ասեց. «Ուզում եմ, որ հայերը Մասիսին տեսնեն բոլոր կողմերից»: Եվ ավելին պետք չի մեզ, բայց չտեսանք: Ստալինը չուզեց: Գերադասեց Բալկանները, որն էլ շուն ու գելի փայ դարձավ: Ամոթ այդ մարդուն, որ բազում լավ գործերից… վատն էլ հետը արեց: