Թոքմաջյանի արձանները մեծամասամբ «կողմ չունեցող» են և ըստ այդմ` դիտվող բոլոր կողմերից և հաճելի դիտվող, բոլոր կողմերում դիտողին բացելով ձևի փոխանցվող անակնկալություններ, և այդ կռահվող և չկռահվող սպասելիքների մեջ է կլոր քանդակի կամ արձանախմբի ուժն ու հմայքը:
Թոքմաջյանի քանդակները չի կարելի «չճանաչել», արդեն ճանաչելի են, նրան հատուկ են մեծ ծավալների պլաստիկ հակամարտությունները, «դեֆորմեի» չափավոր առկայությունը (գուցե և ավելի չափավոր, քան պետք է), որ տալիս են նրա արձաններին տարբերվելու արժեք, ներգործելու ուժ և կարողություն. այդպիսին են նրա ստեղծած գործերից «Մարտիրոս Սարյան» հուշարձանը Երևանում, «Զարթոնք» (Ժամանակակից արվեստի թանգարան, Երևան), «Դերասան» Մ.Մանվելյանի դիմաքանդակը (փայտի թանգարան, Երևան) և շատ ուրիշ փոքր ու մեծ գործեր, որոնք բոլորը միասին ստեղծել են այն «լեզուն», այն ոճը, «բնավորությունը», որ ունեն, հատուկ են նրա` ֆորմայի հասկացությանը, իսկ ոճը, դա ինքը արվեստագետն է:
Մեծ գնահատանքի է արժանի տակավին երիտասարդ արձանագործի համառ աշխատասիրությունը, եռանդը, եթե նկատի ունենանք, որ առանց եռանդուն ֆիզիկական ջանասիրության չի կարող ստեղծվել, հաղթահարվել քարե դիմադրությունը:
Թոքմաջյանը մեր ժամանակի այն արձանագործներից է, որ վաղուց է սկսել «վիճել» քարի հետ, «կռվել» քարի հետ և նաև փայտի, որը պակաս դիմադրողականություն չունի:
Իր անհատի շնորհքի բազմաթիվ հավաստիացումներն ունի Թոքմաջյան արձանագործը, մեդալներ, դիպլոմներ, մրցանակներ: Եվ այդ պարգևները տվել են հարավսլավացիք, լեհերը, հունգարները, իտալացիք, և տվել են Մանձուի ձեռամբ և… հայ երիտասարդի, մանավանդ հայ երիտասարդի…
Ջակոմո Մանձու
«Ես միշտ հետևել եմ ժամանակակից քանդակագործության ընթացքին: Երբ զարգացումը գալիս է դասական մտածողությունից և միախառնվում ժամանակակից շարժուն ձևերի հետ, ես այն ընդունում եմ: Լևոն Թոքմաջյանի մարմարե քանդակները ասածիս փայլուն օրինակներն են: Ես ողջունում եմ նրա հաղթանակը Դանթեի հայրենիքում»:
Դա էլ նշանակում է պարզապես, որ չէին կարող չտալ և տվել են:
Բայց և ինչքան էլ հաճելի լինեն այդ պարգևները, մի տեղ նրանք կարող են և դառնում են հաճախ «գլխապտույտի պատճառ», «Շագրենի կաշի» և կարող են ամեն պարգևի հետ «կարճացնել» ամենասուղ, չճարվող բանն այսօր` համեստությունը: Բայց տես որ կարելի է այդ ամենը ունենալ և չմոռանալ, որ քայլում ես հողի, երկրի վրա և ոչ ամպերի, որ ճակատ ունես մարդու և բաց ճակատով պիտի նայես քեզ նման մարդուն: Արվեստագետին միակ ազնվացնողը այդ դժվար ճարվող համեստությունն է, որի պարտադիր անհրաժեշտությունը դեռ մնում է և մնալու է ճշմարիտ արվեստագետի կոչման համար «առաջին» նախապայմանը:
Լևոն Թոքմաջյանը այն քչերից է, որոնցից մեր ժողովուրդը դեռ սպասելիքներ ունի, ինչպես այգեպանը իր տնկած ծառից:ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ, ՀԽՍՀ պետմրցանակի դափնեկիր, պրոֆեսոր
Էդուարդ Իսաբեկյան
Իսաբեկյան Է. — Լևոն Թոքմաջյան (ալբոմ) — Ե., 1989
Posted on Հկտ 24, 2017 in Uncategorized