Հիշողությունն ամենից ավելի հայերիս է պետք: Հիշողությունը սոսկ անցյալ չէ: Այն օգնում է այսօր մտածել գալիք այն օրվա մասին, որը պետք է կերտի մեր ազատ ոգին նաև արվեստով: «Պատասխան Հազկերտին» կտավս սոսկ Եղիշեի ու Եզնիկի գրած պատասխանը չէ Պարսից արքային: Դա մեր ժողովրդի պատասխանն է բոլոր—բոլոր ժամանակների հազկերտներին:
«Դու ամեն օր արևածագին նայիր Արազի կողմը, ավելի հեռուն` դեպի Սարդարապատ: Ուշիմ եղիր, զանգեր են ղողանջելու: Կախված են բարձր սյուների վրա: Ինչպես հրացանը պատից կախ, որ պիտի պայթի, եթե բլթակը չքաշես անգամ: Կլսես ու կտեսնես. Պատանիները հագած-կապած անցնում են Արազը և գնում են դեպի Լյառը մոտիկ…»:
Էդուարդ Իսաբեկյան
Պատառիկ «Իգդիր» գրքից
«Ո՞ւր է, մահ, հաղթություն քո». Կոմիտասի վերջին պատարագն առ Աստված վերուստ ներշնչվածի ողջախոհությամբ եղեռն վերապրած բազմությանը և անհատապես յուրաքանչյուրին ոգեկոչեց հառնել իր մեռելոց: Եվ 1915 թվականից ետ մենք ապրեցինք` տեսլականը ունենալով վերադարձի, մեր երկրային ճանապարհին կորցրածը կրկին վերագտնելու: Եվ ինչպես ուղենշված է մեր պատմության քառուղիներում, ազգային երազը մութ ամպերի մեջ որպես հավերժորեն լուսավորող կանթեղ և հաղթության կամար` մեր ազգին աշխարհիկ իրականության մեջ կողմնորոշեց լինել անվհատ և հավատով առլեցուն անսալ սեփական ճակատագրին և չնահանջել: Ապրել, ապրեցնել և լինել: