Երևանի Գեղարվեստի պետական ակադեմիա – 65. հայ., անգլ., – Ե., 2010, էջ 5, 10, 11

Լավագույն ցանկություններով`

Արմեն Աշոտյան
ՀՀ կրթության և գիտության նախարար

Սրտանց շնորհավորում եմ Երևանի գեղարվեստի պետական ակադեմիայի պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմին, ուսանողներին, բոլոր տարիների շրջանավարտներին բուհի գործունեության 65-ամյա հոբելյանի կապակցությամբ:
       Ուսումնական հաստատության կազմավորման և զարգացման գործում իրենց նշանակալի ավանդն ունեն հայ մշակույթի այնպիսի երախտավորներ, ինչպիսիք են Արա Սարգսյանը, Մարտիրոս Սարյանը, Գաբրիել Գյուրջյանը, Սուրեն Ստեփանյանը, Էդուարդ Իսաբեկյանը, Արա Բեքարյանը, Արփենիկ Նալբանդյանը և ուրիշներ:
Բուհն այսօր ստանձնել է ոչ միայն մեր ժողովրդի` հազարամյակների պատմություն ունեցող մշակութային ավանդույթների պահպանման, այլև ազգային հոգեկերտվածքով ու ժամանակակից արվեստում սեփական խոսքն ասելու ունակ երիտասարդ արվեստագետների կրթման առաքելությունը: Վստահ եմ, որ բարձրագույն մասնագիտական կրթության համակարգում իրականացվող բարեփոխումները մեծ հեռանկարներ են բացելու Երևանի գեղարվեստի պետական ակադեմիայի ինչպես զարգացման, այնպես էլ միջազգային ճանաչման համար: Մեկ անգամ ևս շնորհավորում եմ բոլորիս այս նշանակալի տոնի կապակցությամբ և մաղթում աշխատանքային ու ստեղծագործական նորանոր հաջողություններ:

Երկու խոսք Երևանի գեղարվեստի պետական ակադեմիայի դերակատարության մասին
Վիգեն Ղազարյան
ՀՀ Մշակույթի վաստակավոր գործիչ,
արվեստագիտության դոկտոր, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ,
արվեստի տեսության և պատմության ամբիոնի վարիչ, պրոֆեսոր

       Սովորաբար խոսվում է 20-րդ դարի առաջին քառորդի հայ բանաստեղծների ու գրողների այն արտասովոր բույլի մասին, որ ստեղծագործում էր հայ ժողովրդի և ազգի գոյության համար ամենադրամատիկ շրջանում:
       Ավելի փոքրաթիվ և ժողովրդի լայն խավերի մեջ ավելի քիչ ճանաչված նույնպիսի զարմանալի բույլ ներկայացնում էին կերպարվեստագետները և երաժիշտները, որոնք դրեցին հայ նորագույն ազգային կերպարվեստի և երաժշտության ամուր հիմքերը:
       Այդ արվեստագետների մեծ մասը, ինչպես նրանք, որոնց ստեղծած արժեքների մի մասն էլ այժմ էլ պահպանվում է, այնպես էլ նրանք, որոնց ժառանգությունից քիչ բան է մեզ հասել, եղան այն ստեղծագործական խմորիչը, որոնցից սկիզբ առավ նորագույն արվեստը Խորհրդային Հայաստանում: Այդ առաջին ուսուցիչներն էին Ստեփան Աղաջանյանը, Փանոս Թերլեմեզյանը, Եղիշե Թադևոսյանը, Մարտիրոս Սարյանը, Հակոբ Կոջոյանը, Սեդրակ Առաքելյանը, Հովհաննես Տեր-Թադևոսյանը, Վահրամ Գայֆեճյանը, Արա Սարգսյանը, Սուրեն Ստեփանյանը, Ռուբեն Դրամբյանը, Գաբրիել Գյուրջյանը և այլ երևելի անհատականություններ: Այս վարպետների մեծ մասը Մոսկվայի նկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարանի սաներն էին: 20-րդ դարի առաջին քառորդում արդի արվեստի հիմնական կենտրոններն էին Փարիզը, Մյունխենը և Մոսկվան: Հատկապես Մոսկվան էր այն դարբնոցը, որտեղ ձևավորվել էին վերոհիշյալ արվեստագետներից շատերը:
      Երևանում և Գյումրիում վարպետների այս բույլը մինչև Հայրենական մեծ պատերազմը դասավանդում էր Երևանի գեղարվեստա-արդյունաբերական տեխնիկումում, որը վերանվանվեց Փանոս Թերլեմեզյանի անվ. գեղարվեստի ուսումնարան և Գյումրիի Մերկուրովի անվ. նկարչական դպրոցում: 1945թ. Երևանի գեղարվեստի ինստիտուտի, հետագայում` Գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտի հիմնադրումից ի վեր հայրենիքի, իսկ ներկայումս նաև Սփյուռքի նկարիչների մեծ մասն այդ ինստիտուտի, ներկայումս` Գեղարվեստի ակադեմիայի սաներն են:
       Բարեբախտաբար ակադեմիայի առաջին ուսուցչապետերը`Արա Սարգսյան, Մարտիրոս Սարյան, Հակոբ Կոջոյան, Սուրեն Ստեփանյան, Գաբրիել Գյուրջյան, Էդուարդ Իսաբեկյան, Արա Բեքարյան, Վռամշապուհ Շաքարյան և մյուսները, մասնագիտական կրթություն ստանալով տարբեր երկրներում, հավաքվել էին 1945թ. հիմնադրված հայ կերպարվեստի այդ օրրանում, որի նշանակությունը աննախադեպ է հայ կերպարվեստի վերջին 65 տարում: Վերոհիշյալ ուսուցչապետերը տարբեր խառնվածքերի ու հաճախ տարբեր տաղանդի տեր մարդիկ էին: Բայց կոլեկտիվը միասնական էր, գործում էր միանման ներըմբռնումով. հայ կերպարվեստը պետք է ունենա իր դեմքը: Բայց իր դեմքը ունենալու համար պետք է լիներ միասնություն բազմության մեջ, իսկ դա հնարավոր էր միայն այն դեպքում, եթե ուսուցիչը իր սեփական տաղանդի զսպաշապիկը չպարտադրեր իր սաներին, եթե որսար իր սանի ներքին թաքուն մղումները: Նման ուսուցչի ցայտուն օրինակը Էդուարդ Իսաբեկյանն է, որի սաներին կարելի է տեսնել հայ արվեստում գեղանկարչական ավանդական և նորարարական բոլոր ուղղությունների մեջ, Սերգեյ Բաղդասարյանը, Թերեզա Միրզոյանը, ուրիշները, որոնց աշխատանքի անկաշկանդ պայմաններ էր ստեղծում առաջին ռեկտորը` ակադեմիկոս Արա Սարգսյանը` հակառակ ժամանակի պարտադրանքներին: Այսինքն` ակադեմիայի նշանաբանը դառնում էր և է` առաջին հերթին վարպետություն և ապա` ստեղծագործական ազատություն: Այսօր ևս անկախ հայրենիքում ակադեմիայի այդ նշանաբանին` վարպետություն և ստեղծագործական ազատություն, հետևում են կերպարվեստի, դիզայնի և դեկորատիվ-կիրառական արվեստի ֆակուլտետների դասախոսները` ռեկտոր Արամ Իսաբեկյանի ղեկավարությամբ:
       Անշուշտ, ինչպես նախկին ՍՍՀՄ-ի հանրապետություններում, այնպես էլ Խորհրդային Հայաստանում եղել է պաշտոնական և ոչ պաշտոնական արվեստ, բայց, մեր կարծիքով, գեղարվեստական արտահայտության տեսակետից այդ երկու արվեստների միջև ջրբաժան գիծը գրեթե ջնջված էր: Այդ «պաշտոնականությունը» կամ «կուսակցականությունը» այնքան էլ չի խանգարել խորհրդային մեր տիտղոսավոր և «պաշտոնյա» նկարիչներին նկարել ազատ, այսինքն` անել այն, ինչի ունակ են` մեկ-երկու նկարով տուրք տալով պարտադրված թեմաներին:
       Մեր օրերում գեղարվեստական ազատությունը հաճախ վերաճում է գեղարվեստական կամ հակագեղարվեստական «կամայականության», որը հաճախ ուղղված է այն ամենի դեմ, ինչ համարվել է մարդկային, վեհ, հումանիստական: Ահա այս հարցում է, որ Գեղարվեստի ակադեմիան պահպանում է իր հիմնադիրների և ուսուցչապետերի ավանդույթները: Անշուշտ, Գեղարվեստի ակադեմիան ամբողջ ազգի հետ կրել է պատերազմի, բլոկադայի և հետպատերազմյան բոլոր դժվարությունները, ունեցել է նոր կորուստներ` թե՛ մարդկային, թե՛ նյութական, մնացել էր քայքայված տնտեսություն: Կյանքից հեռացել են ուսուցչապետերը, ժողովրդական և վաստակավոր նկարիչներ և քանդակագործներ, խեցեգործներ, ինչպիսիք էին` Էդուարդ Իսաբեկյանը, Արա Հարությունյանը, Սերգեյ Բաղդասարյանը, Անատոլի Պապյանը, Վահրամ Խաչիկյանը, Անդրանիկ Կիլիկյանը, Վաղարշակ Արամյանը, Մկրտիչ Սեդրակյանը, Գրիգոր Աղասյանը, արվեստաբաններ` Եղիշե Մարտիկյանը, Վահան Հարությունյանը, Ստեփան Մնացականյանը, Ալեքսանդր Մանուչարյանը և շատ ուրիշներ: Նրանք գրեթե բոլորն էլ իրենց գործի խոր մասնագետներ էին, մեծ մասամբ ակադեմիայի ավագ ր միջին սերնդի սաներ: Բայց յուրաքանչյուրն ուներ իր ձեռագիրը, գեղարվեստական իր հավատամքը, և բոլորն էլ ոճական տարբեր ուղղությունների հետևորդներ էին, վաստակավոր մարդիկ;
       Նրանք բարձր պահեցին հիմնադիրների ավանդները, և ակադեմիայի այսօրվա պրոֆեսորները, դեկանները, ամբիոնների վարիչները և երիտասարդ դասախոսների մի մեծ կազմ ձգտում են նույն նվիրվածությամբ կրթել իրենց սաներին: Նրանց մեծ մասը նույնպիսի անհատականություններ են իրենց արվեստում, ինչպիսիք էին ավագ սերունդների վարպետները և ուսուցիչները` սկսած ակադեմիայի ռեկտոր Արամ Իսաբեկյանից և ուսումնական գործի նվիրյալ պրոռեկտոր Սվետլանա Գևորգյանից, որոնց ջանքերով ոչ միայն պահպանվեցին, այլև վերջին տասնամյակներում աննախադեպ ընդլայնվեցին ակադեմիայի հնարավորությունները, որն այժմ մեկ կիսավեր շենքի փոխարեն ունի նորոգված երկուսը, ընդլայնվել ենդիզայնի, դեկորատիվ-կիրառական արվեստի, մոդելի բաժինները, ստեղծվել են նոր բաժիններ, ինչպիսին է համակարգչային գրաֆիկայի բաժինը, բացվել են նոր լսարաններ և լաբորատորիաներ, ավելի բազմազան են դարձել դասավանդվող առարկաները. այդ ամենի մասին չէին կարող երազել նույնիսկ սովետական շրջանում:
       Միաժամանակ բազմապատկվել են ուսանողության թիվը և պրոֆեսորադասախոսական կազմը: Առաջացել են նաև նոր դժվարություններ, որոնց հաղթահարումը ժամանակ է պահանջում:
Գեղարվեստի ակադեմիայի 65-ամյակին նվիրված ցուցահանդեսը վկայում է նրա դասախոս-մանկավարժների ստեղծագործական հարուստ դրսևորումների մասին:
       Ֆակուլտետների և ամբիոնների կնիքը, մասամբ անուղղակիորեն, կարող է անդրադառնալ նրանց ստեղծագործական ուղղության կամ տեսակի վրա, բայց ավելի հաճախ դա կարող է ոչ մի նշանակություն չունենալ: Ավելի մեծ նշանակություն ունի այն փաստը, թե որ արվեստագետը ինչ միջավայրում է մեծացել և կրթվել, որտեղ է սովորել և ինչ ուսուցիչներ է ունեցել, ինչ է սիրում նկարել և քանդակել, կառուցել և ձևավորել, ինչ ճաշակ է զարգացրել և ինչ ազդակների ներգործությամբ: