ՀՀ ժողովրդական նկարիչ, պետական մրցանակի դափնեկիր, Երևանի գեղարվեստի ակադեմիայի պրոֆեսոր
-Վարպե՛տ, այսօր շատերն են իրար մեջ խոսում-խոստովանում, թե մեր ժողովուրդը 1700 տարի առաջ քրիստոնեություն ընդունեց, բայց այդպես էլ քրիստոնյա չդարձավ…
-Ինչպես թե՝ հայ ժողովուրդը քրիստոնյա չէ: Ես կտրականապես մերժում եմ այդ կարծիքը: Թագավորություն չենք ունեցել, պետականություն չենք ունեցել (վերջինը՝ Կիլիկիան), այդ ինչպե՞ս ենք գոյատևել, ինչպե՞ս ենք դիմակայել պատմության փորձություններին: Միա՛յն հավատով: Հավատո՛վ…Մեր եկեղեցին է պահել ժողովրդին, փոխարինել պատմությանը.Խոյի գաղթականներից Իգդիրում մնացածները երեք եկեղեցի կառուցեցին:
Մեր ժողովուրդն ավելի քրիստոնյա է, քան որևէ այլ ժողովուրդ: Ավելի քրիստոնյա է, քան ինքը՝ Հռոմի պապը: Այլ բան է, որ մեր մեջ եղել են և կան ոչ քրիստոնյաներ, նաև՝ ապազգային տարրեր:
-Մենք, կարծես թե, անկախությունը չսիրեցինք: Իմ տպավորությամբ, ազատ, անկախ Հայաստանը փայփայվեց միայն մեր երազներում, իրականում դրան չենք դիմանում:
-Ձեզ հետ դարձյալ չեմ կարող համաձայնել:
Աշխարհում ոչ մի ժողովուրդ, ոչ մի մարդ հենց այնպես ազատ չէ, հենց այնպես անկախ չէ: ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի պես հզոր պետություններն անգամ ինչ-որ առումով անկախ չեն, էլ ուր մնաց թե՝ Հայաստանը: Սա դեռ թողնենք մի կողմ: Մեզանում համակարգը փոխվեց: Հայաստանում զարգացավ առևտրական-չարչիական կապիտալիզմը: Ի՞նչ երկիր, որտեղ արդյունաբերություն չկա, արտադրություն չկա…Հացի կռիվ է այսօր Հայաստանում: Ո՞վ է ասում, թե հայ մարդն անկախություն չի սիրում, իր ազատ երկիրը չի սիրում: Բայց հայ մարդուն այսօր մտատանջում է միայն հացի խնդիրը:
Անկախությունը խաղալիք չէ, որ խաղանք – վերջացնենք, դեն նետենք:
Մենք վատ երեխայի պես վերաբերվեցինք դրան:
-Վարպե՛տ, մեր զրույցներից մեկի ժամանակ ֆրանսահայ նկարիչ-անհատականություններ, բայց չուեցանք հայ նկարչական դպրոց:
-Մենք պետություն ունեցե՞լ ենք, որ ազգային նկարչական դպրոց ունենայինք: Անուրանալի է՝ մեծ դասականներ կային՝ Աղաջանյան, Սուրենյանց, Կոջոյան, Թադևոսյան, Սարյան, Այվազովսկի, Առաքելյան…Նրանցից ոմանք ռուսական, եվրոպական ակադեմիական փայլուն կրթություն էին ստացել…
Այսօր Երևանի գեղարվեստի պետական ակադեմիան է (1945-ին է հիմնադրվել), որ ծառայում է ազգային նկարչական դպրոցի ստեղծմանն ու զարգացմանը: Մեր ինստիտուտը նկարչության ակադեմիական դպրոցն է ուսուցանում:
20-րդ դարի նկարչության դժբախտությունն այն էր, որ հեռացավ ակադեմիական դպրոցից: Դա հավաստում էր ինքը՝ Պիկասոն: Ինքը կործանեց ակադեմիական նկարչությունը, ինքն էլ դժգոհում էր. «Ավա՜ղ, չկա ուժեղ ակադեմիական դպրոց, որի դեմ արժենար պայքարել»:
Մեր շրջանավարտների առողջ մասը շարունակում է դասական արվեստի ավանդույթները, և այսօր մենք ունենք միջին, երիտասարդ սերնդի տաղանդավոր նկարիչներ:
-Նախազգում եմ, որ կոնցեպտուալ արվեստի վերաբերյալ որևէ հարց Ձեր սրտով չի լինելու:
-«Կոնցեպտուալ արվեստ» կոչվածը ես բոլորովին չեմ ընդունում, դա նկարչական ուղղություն էլ չեմ համարում:
Ընդհանրապես, աբստրակտ հասկացությունը բարձրագույն մաթեմատիկայի համար է, գիտության համար է: Նկարչության մեջ աբստրակցիայի խնդիր չկա: Նկարչությունը սկզբից մինչև վերջ նյութական արվեստ է.սկսած՝ նկարակալից, կտավից, վրձնից, ներկերից, մինչև գաղափարի մարմնավորումը՝ տառապանքով և քրտինքով իրականացված:
Գիտեք, ցավալին այն է, որ աշխարհը բոլոր «իզմերից» հոգնել է, մենք նոր ենք դրանք արվեստ բերում: Մենք ժամանակակից արվեստի ուշացած ինկուբատոր ենք…
-Եթե նկարչության ասպարեզում էլ Նոբելյան մրցանակ սահմանվեր, Դուք հայ ժամանակակից նկարիչներից ու՞մ կառաջադրեիք:
-Փա՛ռք Աստծո, որ չկա:
Այնուամենայնիվ՝ Գառզուին կառաջադրեի:
-Դուք ինչպե՞ս եք վերաբերվում տաղանդավոր նկարիչ երեխաներին:
-Բոլոր երեխաներն էլ հիմնականում ծնվում են շնորհալի: Սիրում են նկարել, ծեփել, փորագրել, վատ էլ չեն անում, երբեմն շշմեցնում են:
Սակայն…երեխային չի կարելի ճնշել, պարտադրել, որ նա անպայման նկարի կամ քանդակի: Երեխան թող սրտի ուզածի չափ խաղա, մարմնամարզությամբ, լողով զբաղվի, ազատ լինի իր հետաքրքրությունների մեջ, ինչպես բոլորիս մանկությունն է անցել:
Եվ օգտվելով այս հրաշալի առիթից՝ ուզում եմ մաղթել իմ հարազատ «Պիոներ կանչին» (ես այդպես գիտեմ այս թերթը, միշտ այդպես էլ կանվանեմ), որ նա տիրանա իր երբեմնի փառքին, հասնի Հայաստանի ամեն քաղաք ու գյուղ, մտնի ամեն տուն և անփոխարինելի բարեկամ դառնա հայ մանուկի և պատանու համար:
Այն տարիներին՝ 30-ականներին, 100 հազար բաժանորդ ունեցող «Պիոներ կանչի» ձևավորող նկարիչն էի.ինձ ամենախուլ գյուղերում ավելի լավ էին ճանաչում, քան՝ հիմա:
Եվ սրտանց բարեմաղթում եմ իմ սիրելի թերթին, որ նրա էջերում վերստին հասունանան Շիրազներ, Հրաչյա Հովհաննիսյաններ, Գրիգոր Խանջյաններ, Վարդգես Պետրոսյաններ…
Զրուցեց Սվետլանա Դանիելյանը