Ղազարյան Ն. — Նկարչի երջանկությունը նկարելն է — թերթ, «Եթեր», Ե., 5,11.07.1999

       Նկարչի արվեստանոցի դուռը կիսաբաց էր: Առանց թակելու ներս մտա (միևնույն է, ռադիոյի խլացուցիչ ձայնը անլսելի կդարձներ այն): Նկարիչը` իր գրասեղանի մոտ նստած, լսում էր ռադիոլրատվությունը:
       — Ինչպե՞ս եք, պարոն Իսաբեկյան:
       — Սովորական… Գնում-գալիս եմ Գեղարվեստի ինստիտուտ: Չեմ նկարում, որովհետև աչքերս տկարացել են: Գրում եմ միայն:
       — Ի՞նչ եք գրում:
       — Զանազան հոդվածեր: Դրանք տպագրվել են տարբեր թերթերում, հատկապես «Գրական թերթում»:
       — Օրագիր պահո՞ւմ եք:
       — 31 թվից մինչև հիմա… բայց ինձ չեմ պարտադրում գրել: Արձանագրում եմ կարևոր և հետաքրքիր պատմությունները: Հատորներով օրագրեր ունեմ:
       — Ձեր կյանքի ո՞ր տարիներն եք համարում երջանիկ ու անկրկնելի:
       — Երբեք չեմ հասկացել` ինչ է երջանկությունը: Անկրկնելի տարի չի եղել: Ոչինչ, առհասարակ, անկրկնելի չէ այս աշխարհում:
       — Առհասարակ, ի՞նչ եք երազել և ինչի՞ եք ձգտել:
       — Ամբողջ կյանքում ձգտել եմ ճշմարիտ ու լավ նկարել: Երազելու բան չկա… տառապագին աշխատանք է նկարչությունը:
       — Երբ սկսնակ նկարիչ էիք, ի՞նչ պրոբլեմներ ունեիք:
       — Չեմ էլ հիշում, թե որ տարիքում եմ սկսնակ նկարիչ համարվել:        Դպրոցում սովորելու տարիներին ինձ շահագործում էին` ստիպում էին պատի թերթեր նկարել: Ասեմ, որ պրոֆեսիոնալ նկարել եմ Թիֆլիսի Գեղարվեստի ակադեմիան ավարտելուց հետո, այսինքն` 41-ից: Իսկ պատերազմի տարիներին քիթ սրբելու ժամանակ չկար: Անընդհատ ցուցահանդեսներ էին կազմակերպվում, մարդիկ նկարների պահանջ ունեին: Դրա համար էլ հետաքրքիր էր աշխատելն ու ապրելը: Վատ էինք ապրում, բայց լավի հույսը միշտ ունեինք: Իսկ հիմա… ո՛չ երջանկություն կա, ո՛չ երազանք…ոչինչ չկա: Շատ նվաստացած վիճակում է մեր ժողովուրդը: Պետք է ժողովրդի ոգին բարձրացնել: Հոգեկան ընկճվածությունն ահավոր է: Միլիոնավոր մարդկանց արտագաղթը պիտի կանխել:
     — Հայաստանից հեռանալու ցանկություն երևէ ունեցե՞լ եք:
     — Մտքովս չի անցել: Մեծ տղաս Ամերիկայում է ապրում: Նա շատ ավելի վաղ էր գնացել` մինչև թոհուբոհի սկիզբը: ԱՄՆ-ում եղել եմ, բայց իմ աշխատանքների ցուցահանդեսից անմիջապես հետո վերադարձել եմ:
     — Եթե չեմ սխալվում, Ձեր երկու որդիներն էլ նկարիչներ են:
     — Այո: Մեկը մյուսից լավ նկարիչներ են: Անհարմար է, որ հայրը գովաբանի իր որդիներին, բայց ասեմ` իրենց համար չեմ ամաչում:
     — Ձեր ինքնատիպությունն առկա է Ձեր բոլոր նկարներում…
     — Ինքնատիպությամբ չէի կարող աչքի չընկնել: Ինքնատիպությունը բխում է մարդու բնավորությունից: Ճիգ գործադրելով` չես կարող ինքնատիպ լինել: Դա քո ներքին բնավորությունն է, խառնվածքը: Իմ նկարները հեշտությամբ կարելի է տարբերել:
     — Երբևէ նկարը կիսատ թողե՞լ եք:
     — Ես իմ բոլոր նկարները համարում եմ կիսատ: Մի ժամանակ նկարներիս տակ չէի ստորագրում: Պիտի ստիպեին, որ ստորագրեի: Համարում էի, որ տվյալ աշխատանքը կարելի է լավացնել: Եթե, իհարկե, այդ լավի չափանիշը կա:
     — Իսկ ե՞րբ եք նկարը ամբողջական համարում:
     — Նկարիչն ինքը պիտի որոշի` երբ… Երբ կանգ է առնում և գիտե, որ այլևս ոչինչ չունի ավելացնելու նկարին: Դա էլ հենց վերջն է:
     — Նկարելիս Ձեր հոգին խաղաղվու՞մ էր, թե՞ ընդվզում:
     — Ամենախաղաղը նկարելիս էր լինում: Բայց դա չի նշանակում, որ հույզով չէի նկարում:
     — Մենակության զգացում ունեցե՞լ եք:
     — Երբեք: Մոտ 85 տարեկան եմ, բայց հիմա էլ ինձ մենակ չեմ համարում: Նորմալ մարդը պիտի անելիք ունենա, այլապես իր ներսը անընդհատ կքչփորի ու իրեն մենակ կհամարի:
     — Ու՞մ եք համարում Ձեր ուսուցիչը, որ դեր է ունեցել Ձեր «ձեռագրում»:
     — Առանց սովորելու նկարելն անհնարին է: Սովորելու ընթացքում, անշուշտ, ուսուցիչներ ես ձեռք բերում: Նրանք, ովքեր կարծում են, թե ուսուցիչներ չեն ունեցել, պարզապես իրենք իրենց սիրահարված հնդուհավեր են: Մեծ սերը դեպի նկարիչները լիցք ու ուժ է տալիս, որ դու էլ ստեղծագործես:
      Ես սիրել եմ Դելակրուա, Ռուբենս, մեր նկարիչներից` Թադևոսյան, Սուրենյանց, Բաժբեուկ-Մելիքյան, բայց դա ինձ չի խանգարել, որ իմ անելիքն անեմ:
     — Երբևէ հոգնե՞լ եք նկարչությունից:
     — Հոգնելն անհնարին է: Ես հիմա պարզապես չեմ կարողանում նկարել և տանջվում եմ դրանից: Մինչև անցյալ տարի նկարում էի… Դա արդեն ցավալի է: Այստեղ արդեն երջանկություն չը-կա՜: Նկարչի երջանկությունը նկարելն է:
     — Կարոտու՞մ եք Ձեր մեծ որդուն:
     — Թող նա կարոտի: Նա է Հայաստանից հեռացել, ոչ թե ես: Կարոտախտ կարող եմ ունենալ իմ թողած հայրենիքի` Իգդիրի նկատմամբ: Մենք կարոտաբաղձությամբ դեռ շատ պիտի տառապենք: Բայց այդ կարոտաբաղձությունն էլ պիտի զսպած պահել, որովհետև եթե շատ բաց թողնես, կդառնա կարոտախտ:
     — Ընտանիք կազմելիս Ձեր ծնողներն օժանդակե՞լ են, թե՞ ամեն ինչ ինքներդ եք ստեղծել:
     — Մեր նահապետական, հայկական ընտանիքը շատ կայուն է: Ես պարզապես օրինակ եմ վերցրել իմ ծնողներից: Կնոջս` Արփենիկ Նալբանդյանի հետ ծանոթացել եմ Թիֆլիսի ակադեմիայում: Վերջին կուրսում` կարծեմ 39 թվին, գնացինք ռեստորան.թոշակ էինք ստացել և տոնեցինք մեր ամուսնությունը: Ամեն ինչ բնական է եղել: Ոչ մի ճիգ չեմ գործադրել: Սերն, իհարկե, տանջում էր, բայց դա քաղցր տանջանք էր: Իմ ամուսնությունն իմ գործին ամենևին չխանգարեց, թեև դրա մտավախությունն ունեի, սակայն իրականում հակառակը ստացվեց` օգնեց:
     — Կնոջ գեղեցկությունը շատ եք արտացոլել Ձեր նկարներում: Սիրային պատմություններ ունեցե՞լ եք բնորդուհիների հետ:
     — Ամբողջ կյանքում գեղեցիկ, հաճելի կանանց եմ նկարել: Իսկ բնորդուհիներից ոմանց, իհարկե, սիրել եմ: Նրանց մեջ էլ են լինում հաճելիներ և ոչ հաճելիներ:
     — Իսկ ո՞ր կանայք են Ձեր մեջ զգացմունք արթնացրել:
     — Ամեն կին իր հմայքն ունի: Այն կինը, որ հմայք չունի, իրավունք չունի ապրելու: Եթե կինը չի կարող սիրել, գոնե պիտի հմայի: Տղամարդն էլ պիտի տղամարդկություն ունենա, որ արժանի լինի հմայիչ կնոջը:
     — Պատահե՞լ է, որ դժվարությամբ եք գրավել կնոջը:
     — Իհարկե: Բայց սիրահետել եմ այնքան, մինչև կարողացել եմ «հաջողացնել»: Մի գաղտնիք ասեմ` մինչև ամուսնանալս 5-6 տարի սիրահարված էի այլ աղջկա: Բայց եղավ այնպես, որ նա ուրիշի հետ ամուսնացավ, ես` ուրիշի:
     — Մինչև հիմա սիրում ու հիշու՞մ եք նրան:
     — Իհարկե: Երբ մի բան սիրում ես, նա քո հոգու մեջ է մնում: Մոռանալն անհնար է:
     — Դուք բախումների գնացո՞ղ անձ եք:
     — Այո: Ես միշտ պատրաստ եմ վիճելու և շատ հաճախ չեմ համաձայնվում մարդկանց հետ:
     — Հանուն ինչի՞ եք վիճում:
     — Հանուն իմ ճշմարտության: Երբեք չեմ վիճում այն մարդկանց հետ, որոնց միտքը քարացած է: Եթե կենդանի, հետաքրքիր մտածողություն ունեցող անձ է, նրա հետ կարող եմ խոսել և համաձայնության գալ: Երիտասարդ տարիներին ինձ ավելի շատ էր բնորոշ վիճելը: Հաճույքով վիճում էի Համո Սահյանի, Հրաչյա Հովհաննիսյանի, Պարույր Սևակի, Հր.Թամրազյանի հետ: Բայց ասեմ, որ հենց զգացել եմ` դիմացինս ճիշտ է, լռել եմ:
      — Խրախճանքի սիրահա՞ր եք:
      — Խրախճանքը ուրախության ամենաբարձր կետն է: Առհասարակ, քեֆ անել, պարել սիրում եմ: Հատկապես Քասախի ափին, Զանգվի կամ Աշտարակի ձորում: Հաց ուտել և մի թաս գինի խմել, դրանից ավելի գեղեցիկ բան չկա:
     — Քաղքենիությանն ինչպե՞ս եք վերաբերվում:
     — Եթե մի բան կա աշխարհում, որ ատում եմ, քաղքենիությունն է: Ամբողջ հոգով ատում եմ, որովհետև սնամեջ է, միջակություն: Պայքարող միջակությունները կործանեցին Չարենցին, Սևակին, …շատերին: Երբ նկատում եմ միջակությունների, փախչում եմ: Մարդատեղ չպիտի դնել նրանց, այլ արհամարհել:
      — Ի՞նչ կենդանի եք սիրում:
      — Սիրածս կենդանին ձին է: Ձիու գեղեցկությանը գերազանցող կենդանի կա՞ աշխարհում: Ի՜նչ մեջք ունի … ի՜նչ վիզ… մաշկը` թավշանմա՜ն:
      — Մարդկանց վստահու՞մ եք:
      — Շատ, ինչի համար ինձ կարելի է մեղադրել: Ես վստահում եմ, առանց դույզն-ինչ կասկածի, որ դիմացինս կարող է ինձ երբևէ ցավ պատճառել: Բայց, բարեբախտաբար, վստահությունս մարդիկ արդարացնում են: Ես վատ ընկերներ չեմ կարող ունենալ: Երկու բառ փոխանակելուց հետո կարելի է պարզել` այս մարդու հետ կարո՞ղ ես մի կտոր հաց կիսել, թե՞ ոչ: Եվ հետո, ամեն ինչ սեփական անձից է կախված: Ամեն ինչում ինձ եմ կարևորում: Եթե մի  բան սխալ է, ուրեմն մեղավորն ինքս եմ:
      — Ի՞նչ նշանակություն ունի Ձեզ համար ծերությունը:
      — Երազելու բան չէ: Բայց պիտի համակերպվես:Ծերերին պետք է հարգել, թեկուզ անարժաններին` միայն այն բանի համար, որ այդքան ապրել են: (Ծիծաղում է- Ն.Ղ.)
      — Ձեր մեջ հզոր ուժ է նկատվում:
      — Այո, ունեմ` թե՛ ֆիզիկական, և թե՛ հոգեկան: Իմիջիայլոց, ցեղական է: Ծերությունը ոչ թե պիտի հաղթահարվի, այլ կանխվի` հետևես ինքդ քեզ, մինչև…

 

Նաիրա Ղազարյան