Հեռացավ Էդուարդ Իսաբեկյանը
Հայ գեղանկարչության նահապետը կյանքի վերջին տարիներն ու օրերն ապրեց Աշտարակի իր առանձնատանը: Մի թաց աշնան օր գնացի այցելության վարպետին, հարցազրույց պիտի անեի.ծննդյան 90-ամյակն էր մոտենում: Ընդունված է՝ այդպես հանդիսավոր հոբելյանական պահեր ստեղծել, արձանագրել.պատճաշ է՝ հիշել վաստակը, մարդու գործը մեկ անգամ ևս արժեվորել: Անտեղի լարվածությունս չքացավ արագ: Ամեն ինչ այնքան բնական էր, ինչպես կյանքն ինքն է:
Չնայած տարիքին՝ փառահեղ տեսք ուներ Էդ.Իսաբեկյանը, դժվար էր հավատալ, որ աշխարհի գույները այլևս անհաղորդ են իրեն և ոչինչ չեն ասում: Գույները սուզվել էին իր ներսը, աչքերի հատակը: Մենակ էր.երկար զրուցեցինք, ամեն ինչի մասին՝ կյանքի, մարդու հոգս ու ցավի, մանկությունից, իր ծննադավայր Իգդիրից, իրենց տուն ու այգուց: Հրաշալի պատմող է, խոսքի մեջ ժողովրդական խոր իմաստնությամբ, պատումի էպիկականությամբ:
Երկար ժամանակ է՝ չէր նկարում ու դրանից խորապես տառապում էր: Ասում էր.«Պարապ չեմ եղել երբեք, միշտ կամ նկարել եմ, կամ գրել, հիմա դատապարտված եմ: Աքսորվածի նման եմ ինձ զգում»: Ծանր էր տանում իր վիճակը՝ «Տեսնում ես ինչ պատիժ է: Աշխարհ տեսած կույր եմ»: Աչքերը գրեթե չէին տեսնում, իսկ մենակությունն իր համար չէր: Իգդիրցու խրոխտ նկարագիր ուներ՝ պինդ, հաստատակամ, երբեմն կոպտության աստիճան համառ, երկրի ջիղը՝ ամուր նստած երակներում: Սիրում էր կյանքի վայելքը, լավ գինի, կանայք ու շատ էլ նկարում էր նրանց:
…Հիմա սրտնեղած էր, ոչ միայն իր վիճակից, այլև աշխարհի անարդարությունից, մարդու չարությունից: Ասում էր՝ «Էսօրվա համար ինչ լավ բան ասես, երբ գյուղացին հողից երես է թեքել»: Իր մենակության գույները ներսում թանձրանում, կուտակվում ու զայրույթի էին վերածվում, չէր սիրում խեղճություն ու անտարբերություն: Տարիներ առաջ գրեց «Իգդիր» վեպը՝ հյութեղ լեզվով, ժողովրդի նիստ ու կացի, ապրուստի պատկերավոր նկարագրություններով, գունային արտահայտչականությամբ: Իր կտավների մեջ հիշողությունների ոգին էր, որ խոսում էր, գաղթական հոգու խեղճության նշույլ իսկ չկար: Հակառակը՝ ըմբոստ հոգու պոռթկում, անսանձ կիրք, էպիկական շունչ ու դինամիզմ: Կերպարային իր տարերքը հերոսականությունն էր՝ անհնազանդ պայքարը, իսկ թեմատիկ կոմպոզիցիաներում ազգային հայրենասիրական պաթոսն էր իշխում: Մինչև ուղն ու ծուծը հայ մարդ էր, Հայկի ցեղից սերված, հպարտ, առնական, խորապես ազգային՝ և՛ իբրև մտավորական, և՛ իբրև պարզ մարդ:
Նկարչության մեջ չէր ընդունում ձևի դոմինանտությունը, իզմերի պարտադրվածությունը, ամենաճշմարիտը համարում էր ռեալիստական-ռոմանտիկական արվեստը՝ Ռուբենս, Վելասկես: Ասում էր.«Աշխարհում 6 գույն կա, սև առարկա կա, բայց գույն չկա»: Երևի չէր սիրում սևը: Իմպրեսիոնիստներից հետո գրեթե ոչ մեկին չէր ընդունում: Պաշտամունքի աստիճան սեր ուներ Կլոդ Մոնեի, Մանեի, Պիսարոյի, Ռենուարի հանդեպ, որոնք դեպի բնական լույսը, լուսավորությունը գնացին: «Արևի տակ ամեն ինչ մաքրվում է»: Արև էր սիրում, մեջն այնքա՜ն ջերմություն կար: Տխրեց, երբ վեր կացա: «Մեկ-մեկ արի, զրուց անենք»,ասաց: Սեղանին խնձորներ կային՝ իր այգուց: Տանը սպասարկող կնոջն ասաց.«Էդ խնձորները դիր, թող տանի»: Անձրևը շարունակում էր թրջել օրը: Մեքենան շարժվեց, նկարչի կերպարն աղոտացավ.մեջս մնաց ծերունազարդ մարդը՝ կողքին հավատարիմ շունը:
Մի քանի օր անց Թեքեյան մշակութային միությունը շուքով նշեց վարպետի հոբելյանը: Նստած էր թեթևակի գլխիկոր, հայացքը՝ ցած: Միության կողմից պարգևատրվեց «Ադամանդակուռ Արարատ», կրթության նախարարության կողմից՝ «Ոսկե» մեդալներով: Հիշում եմ՝ երեկոն երբ ավարտվեց, ինչ սիրով ու գորովով էր զրուցում իրեն շջապատող յուրաքանչյուրի հետ, ուզում էր վեր հիշել ամենքին: Մեջը կարոտն էր խոսում:
Էդ.Իսաբեկյանի մահվան լուրը լսելուց հետո խմբագրատան մի անկյունում մահվան մասին խոհեր սկսվեցին: Ինչու՞ է մեզ տանջում այս կյանքը, մտքերը, առանց հրավերի, գալիս, ասեղում են ներսդ: «Չեմ մտածում դրա մասին, կա-չկա, միևնույնն է», ասաց առաջացած տարիքով արձակագիրը: «Ինքն է մեր մասին մտածում», թռան խոսքերս: Մտահոգ մի մտավորական զանգեց խմբագրատուն.«Ո՞նց ես, ասաց իրեն բնորոշ, մտերմիկ տոնով: Այս ու՞ր եք հերթով ճանապարհում գույնի մեր վարպետներին», վշտակցությունն այսպես հայտնեց:
Հայ գեղանկարչության նահապետը կարծես շտապեց, որ մեր աչքից հեռու, անտեսանելի մի ճամփին հանդիպի Ռուդոլֆ Խաչատրյանին՝ ասես կշտամբելու, թե ինչու կանխեց իրեն:
Էդվարդ Իսաբեկյանը մահացավ տաք ամռան մի օր, արևալույսին, առավոտյան: Ինձ թվում է, չնայած 93 տարեկան էր Վարպետը, բայց հեռացավ Կարոտի գույնը աչքերում:
Մելանյա Բադալյան