…Թագավորություն չենք ունեցել, պետականություն չենք ունեցել (վերջինը՝ Կիլիկիան), այդ ինչպե՞ս ենք գոյատևել, ինչպե՞ս ենք դիմակայել պատմության փորձություններին: Միա՛յն հավատով: Հավատո՛վ…Մեր եկեղեցին է պահել ժողովրդին, փոխարինել պատմությանը.Խոյի գաղթականներից Իգդիրում մնացածները երեք եկեղեցի կառուցեցին: Մեր ժողովուրդն ավելի քրիստոնյա է, քան որևէ այլ ժողովուրդ: Ավելի քրիստոնյա է, քան ինքը՝ Հռոմի պապը: Այլ բան է, որ մեր մեջ եղել են և կան ոչ քրիստոնյաներ, նաև՝ ապազգային տարրեր:
…Աշխարհում ոչ մի ժողովուրդ, ոչ մի մարդ հենց այնպես ազատ չէ, հենց այնպես անկախ չէ: ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի պես հզոր պետություններն անգամ ինչ-որ առումով անկախ չեն, էլ ուր մնաց թե՝ Հայաստանը: Սա դեռ թողնենք մի կողմ: Մեզանում համակարգը փոխվեց: Հայաստանում զարգացավ առևտրական-չարչիական կապիտալիզմը: Ի՞նչ երկիր, որտեղ արդյունաբերություն չկա, արտադրություն չկա…Հացի կռիվ է այսօր Հայաստանում: Ո՞վ է ասում, թե հայ մարդն անկախություն չի սիրում, իր ազատ երկիրը չի սիրում: Բայց հայ մարդուն այսօր մտատանջում է միայն հացի խնդիրը:
…Անկախությունը խաղալիք չէ, որ խաղանք – վերջացնենք, դեն նետենք: Մենք վատ երեխայի պես վերաբերվեցինք դրան:
…«Կոնցեպտուալ արվեստ» կոչվածն ես բոլորովին չեմ ընդունում, դա նկարչական ուղղություն էլ չեմ համարում:
Ընդհանրապես, աբստրակտ հասկացությունը բարձրագույն մաթեմատիկայի համար է, գիտության համար: Նկարչության մեջ աբստրակցիայի խնդիր չկա.սկսած նկարակալից, կտավից, վրձնից, ներկերից, մինչև գաղափարի մարմնավորումը՝ տառապանքով և քրտինքով իրականացված: Գիտեք՛, ցավալին այն է, որ աշխարհը բոլոր «իզմերից» հոգնել է, մենք նոր ենք դրանք արվեստ բերում: Մենք ժամանակակից արվեստի ուշացած ինկուբատորն ենք:
…Բոլոր երեխաներն էլ հիմնականում ծնվում են շնորհալի: Սիրում են նկարել, ծեփել, փորագրել, վատ էլ չեն անում, երբեմն շշմեցնում են:
Սակայն…երեխային չի կարելի ճնշել, պարտադրել, որ նա անպայման նկարի կամ քանդակի: Երեխան թող սրտի ուզածի չափ խաղա, մարմնամարզությամբ, լողով զբաղվի, ազատ լինի իր հետաքրքրությունների մեջ, ինչպես բոլորիս մանկությունն է անցել:
Եվ օգտվելով այս հրաշալի առիթից՝ ուզում եմ մաղթել իմ հարազատ «Պիոներ կանչին» (ես այդպես գիտեմ այս թերթը, միշտ այդպես էլ կանվանեմ), որ նա տիրանա իր երբեմնի փառքին, հասնի Հայաստանի ամեն քաղաք ու գյուղ, մտնի ամեն տուն և անփոխարինելի բարեկամ դառնա հայ մանուկի և պատանու համար:
Այն տարիներին՝ 30-ականներին, 100 հազար բաժանորդ ունեցող «Պիոներ կանչի» ձևավորող նկարիչն էի.ինձ ամենախուլ գյուղերում ավելի լավ էին ճանաչում, քան՝ հիմա:
Եվ սրտանց բարեմաղթում եմ իմ սիրելի թերթին, որ նրա էջերում վերստին հասունանան Շիրազներ, Հրաչյա Հովհաննիսյաններ, Գրիգոր Խանջյաններ, Վարդգես Պետրոսյաններ…
Քաղվածքներ «Կանչի» հարցազրույցից.2001թ
Նա դեռ պատանի հասակից էր ներշնչվել արվեստով, ապացույցը՝ 20-րդ դարի 30-ական թվականների առաջին կեսին ձևավորված «Պիոներ կանչի» համարները, ուր զետեղված են նրա պլակատները, ծաղրանկարները, էջերի ձևավորումները:
Էդուարդ Իսաբեկյան…այս անունը զիլ ու հնչեղ է եղել հայ կերպարվեստի Պառնասում, նա ազնիվ հայի պատկառելի կերպար էր:
Հովհ.Շավարշ, Էդ.Իսաբեկյան, Գր.Խանջյան, Հենրիկ Մամյան, Միհրան Սոսոյան՝…ահա երևելի նկարիչների անուններ, որոնց հոգիների թելադրանքով, իրենց վարպետաց աջով ձևավորվել է իմ և ձեր սիրելի թերթը:
Հիշելով «Կանչին» աշխատակցած հանճարեղ նկարիչներին, հատկապես Էդ.Իսաբեկյանին՝ այդ ճերմակահեր ու առինքնող ծերունուն, արվեստագետին ու քաղաքացուն, իմ երաշխիքի խոսքն եմ ուղղում նրա պայծառ ու վառ հիշատակին: Նա 20 տարի տնօրինել է Հայաստանի ազգային պատկերասրահը, մոտ 60 տարի զբաղվել է մանկավարժական գործունեությամբ՝ Փ.Թերլեմզյանի անվան գեղարվեստի ուսումնարանում, այնուհետև գեղարվեստի ակադեմիայում: Ժողովրդական նկարիչը գալիք սերունդներին է թողել պատմական թեմաներով գլուխգործոց կտավներ, ինչպիսիք են «Պատասխան Հազկերտին», «Ավարայրի ճակատամարտը», «Պատանի Դավիթը» և այլն, և այլն, նաև անհամար կտավներ, գրաֆիկական աշխատանքներ, հատկապես Հովհ.Թումանյանի «Թմբկաբերդի առումը», Ս.Խանզադյանի «Մխիթար Սպարապետ», Դ.Դեմիրճյանի «Վարդանանք» գրքերի ձևավորումները:
Շա՜տ, շատ նկարիչներ են աշակերտել Էդ.Իսաբեկյանին, նկարիչների մի ամբողջ համաստեղություն: Ես նրա ընկերակցությունը վայելել եմ 70-ական թթ. սկսած ու պաշտել եմ այդ ազնվական, էությամբ անհանգիստ, արարող մարդուն, որը նաև գրում էր.ապացույցը՝ հուշապատումներով լի «Իգդիր» վեպը, որը լույս տեսավ տարիներ առաջ, նաև «Մեծ իգդիրցիներ» մեծածավալ կտավը Արարատի և եկեղեցու ֆոնի վրա. նա նկարում էր այնպես, ինչպես գրում էր:
Մեծ հայորդին ընդառաջ գնաց հավերժությանը և ինչպես մեր բոլոր հանճարեղները, մեր ժամանակն էլ իր վառ հիշողության մեջ երկյուղածորեն կպահի նրա՝ Մեծի կերպարը և անունը, որին մեծատառով անվանում էին Էդուարդ Իսաբեկյան:
Խոնարհումով՝Ցոլակ Կանթեղ
2007