Վարդանյան Ռ. (զրույց) — Քաղաքները, ինչպես մարդիկ, մի օր ծնվում են, ապրում…- «Անդրադարձ», 08.11.1994

      Վերջերս լույս տեսավ գեղանկարիչ Էդուարդ Իսաբեկյանի «Իգդիր» վիպասքը, որն իր գրական բարձր մակարդակով և հղացման ինքնատիպությամբ իսկական անակնկալ էր: Ներկայացնում ենք մեր հարցազրույցը նրա հետ:
      — Ինչպե՞ս ծնվեց «Իգդիր» վեպը գրելու մտահղացումը:
— Ես գրող չեմ ու երբեք հավակնություն չեմ ունեցել գրական ինչ-որ բան ստեղծելու: Իսկ միակ մղումը այն քար լռությունն էր, որ կար Իգդիրի նկատմամբ: 70 տարում յոթ անգամ նրա անունը չտրվեց: Այդ ցավն իմ մեջ տարիների ընթացքում անընդհատ կուտակվում էր:
Համենայն դեպս խոսում էին Վանի, Մուշի, Սասունի, Մուսա լեռան մասին, բացի Իգդիրից: Այո՛, բացի Իգդիրից: Հետաքրքիր բան է, 1918 թվականին Իգդիրը 10000 բնակիչ ունեցող մի ամբողջ գյուղաքաղաք էր. կինո ուներ, թատրոն ուներ: Ուներ էլի ինչ-որ մշակույթի կենտրոններ: Եվ ուներ սքանչելի ժողովուրդ՝ բարի, առաջին հայացքից չոր, կարծես թե խիստ, բայց շատ բարի ժողովուրդ: Կուտակված անարդարությունը, ցավն էր պատճառը, որ ես սկսեցի մտածել գրելու Իգդիրի մասին: Չէ՞ որ եղել է և հիմա էլ կա. Երևանից ընդամնեը 60-65կմ հեռավորության վրա է: Այստեղից նստեմ մեքենան, աչքերս փակ կգտնեմ մեր տունը: Երբ գաղթեցինք Իգդիրից, ես չորս-հինգ տարեկան էի:
       Առանձին մի գրքի կոնցեպցիա, ծրագիր չեմ ունեցել, պարզապես, ինչ-որ հիշում էի, լսել էի զրույցներից, մեծ մանկավարժ, պրոֆեսոր Շավարշյանի հետ ունեցած զրույցներից, հորեղբորս հիշողություններից: Տարբեր առիթներով մայրս էր պատմում ինչ-որ բաներ: Այդ բոլոր հիշողությունները մնացել էին մեջս, և ես սկսեցի հատվածաբար գրել, չիմանալով, թե ինչ պիտի լինի վերջը: Երկար տևեց գրելս. երեքից հինգ տարի: Չորսից հինգ անգամ արտագրել եմ:
      — Գրականությունն ու նկարչությունը Ձեզ համար ի՞նչ ընդհանրություններ և ի՞նչ տարբերություններ են ունեցել: Դուք բազմավաստակ նկարիչ եք, տասնամյակներ եք անցկացրել նկարչության մեջ և մեր այն հազվագյուտ նկարիչներից եք, որ միշտ զբաղվել եք նաև գրականությամբ: Համենայն դեպս վերջին 20 տարում էսսեներ եք գրել:
      — Իսկապես, ես ճարտարապետությունը, երաժշտությունը, պոեզիան, գրականությունը և նկարչությունը սիրել եմ հավասարազոր: Բայց, իհարկե ես նկարիչ եմ: Բայց ինձ վրա նրանց ստեղծագործություններն այնքան չէին ազդում, որքան Չարենցի մի բանաստեղծությունը:
     — Բանաստեղծություններ գրե՞լ եք:
— Գրել եմ, երբ տրամադրությունս լավ է եղել:
     — Ձեր գիրքն այսօրվա գրականության ֆոնի վրա լա՞վ գրականություն եք համարում:
     — Գիտեք, ես վախենում եմ, որ իմ գիրքն անգամ գնորդ չունենա: Առաջին ընթերցողը Վահագն Դավթյանն է, որը կարդալուց հետո ասաց.«Անմիջապես տար տպելու»: Եվ ես էլ չէի հանձնի տպագրության, եթե թերագնահատեի:

 

Զրույցը վարեց Ռուզաննա Վարդանյանը