Իսաբեկյան Է. — Անավարտ դիմանկար (Դ.Դեմիրճյանի ծննդյան 100-ամյակի առթիվ) – թերթ, «Գրական թերթ», Ե., 18.05.1977

         Դեմիրճյանի՝ իմ նկատմամբ ունեցած վերաբերմունքի մեջ մի քիչ ընդգծված զվարճալի բան կար, կես լուրջ-կես կատակ վերաբերմունք, ինչպես ունենում են առհասարակ տարեց իմաստունները՝ ռոմանտիկայի, էնտուզիազմի շատությունից տառապող երիտասարդների հանդեպ: Բայց միշտ բարի էր, ներողամիտ ժպիտով, չափ ու ձևով, երևի խնայում էր ինքնասիրությունս: Մինչև վարպետի  «Վարդանանքը» կարդալը ես մի քիչ թերթել էի Եղիշեն, և ընդամենը Ավարայրի ճակատամարտի թոհուբոհն էր մտքումս մեխվել: Փղեր, ձիեր, խառնիճաղանճ ամբոխ, միով բանիվ, ազատ, անպատասխանատու ընտրություն, ջահել նկարչի համար՝անկաշկանդ ազատություն: Վարպետը տեսավ իմ նկարազարդումների առաջին փորձը (գրքի երկրորդ հրատարակության համար արված) և, երևի, հավանել էր, որ մարդատեղ էր դնում ինձ… Իսկ հետո պարզվեց, որ անտարբեր չէ նաև դեպի նկարչությունը առհասարակ: Իմ «Պատասխան Հազկերտին» մեծածավալ կտավը, ցավոք, ծնվեց շատ ուշ, երբ արդեն վարպետը չկար, երբ «Վարդանանքը» արդեն անգիր էի արել: Իմ պատանեկության երազանքն էր՝ Ավարայրի ճակատամարտը տեսնել մեծ կտավի վրա, բայց այն մնաց մի կողմ՝ տեղը զիջելով «Պատասխանին»: Եվ դա վարպետի «Վարդանանքի» թելադրանքն էր: Պիտի նախ «Պատասխանը» լիներ, ապա Ավարայրը:
          Հենց այդպես և ուրիշ ոչ մի կերպ պիտի լուծվեր հայ ժողովրդի գոյատևման հարցը.պիտի գրվեր «Պատասխանը», պիտի համաժողովրդական անձնազոհություն լիներ և ոչ թե նույնիսկ նուրբ դիվանագիտական ընտրություն: Եվ միանգամայն օրինաչափ էր, որ Դեմիրճյանը Վարդանի կողմնակիցն էր, ոչ թե Վասակի, և իր տաղանդի հզորությամբ «ստիպում էր» ընթերցողին Վարդանին զինվորագրվել:
Վարպետը սիրում էր նկարչության մասին հաճախ խորհրդածել և երբ մի անգամ քննադատեց և գովեց նկարազարդումները, իբրև թե կատակով հարցրեց, ինչումն է դժվարությունը: Ասացի, որ առանձին դժվարություն չի նկարչի համար, եթե նկարել գիտի, «կրավորական» արվեստ է, պատրաստի թեմա… Մի քիչ զարմացավ, բայց տեղն ու տեղը հակադրվեց: Եթե հեշտ լիներ, ինչու՞ հապա մենք պիտի զարմանայինք Վերածնության հանճարների՝ աստվածաշնչի «նկարազարդումների» վրա.այստեղ ուրիշ բան կա…
         Նա պիտի համոզվեր նաև, որ ինքը նկարել գիտի, և այդ էլ ապացուցեց: Մի օր, երբ բավականին զվարճացավ իմ նկարած ձիերով, հայտարարեց, թե ինձանից լավ կնկարի ձի… Իմ ներողամիտ ժպիտը տեսնելով, վեր կացավ, շորերը փոխեց և պահանջեց, որ տանեմ «նկարչական պիտույքների» խանութը: Ճարս ի՞նչ, տարա մեր սալոնը, ներկեր, կտավ գնեցինք, դուրս եկանք.ես շփոթված, բան չհասկանալով, ինքը՝ խորամանկ քմծիծաղը քթի տակ: Վաղը չէ մյուս օրը անցիր, քեզ «բան» ունեմ ցույց տալու, ասաց: Գնացի մի քանի օր ուշ, այն հաշվով, որ կնկարի, կջնջի և ձեռք կքաշի «մրցելու» մտքից: Դուռը, ինչպես միշտ, բացեց Վիգենը: Ինքը պառկած էր ճգնավորի խալաթով, դեմքը երկարած, որ նշանակում էր՝ հանգստանում է, իսկ երբ արթմնի էր, դեմքը պրկվում էր, փոքրանում, որ և աչքերիս առաջ տեղի ունեցավ, դեմքը հավաքեց և մատով, առանց բարձրացնելու, սենյակի մի անկյունը ցույց տվեց: Շրջվեցի և… խնդրեմ նկարը:
         Դեղնասպիտակ ձիեր, կարմիր թիկնոցներով հեծյալներ՝ անփորձ, միամիտ նկարած: Ձիերը փոքր, մարդիկ շերեփուկի նման, մեծ գլխանի: Մի խոսքով, տիպիկ ինքնուս նկարչի անկեղծություն: Ինքնուս նկարիչների գործերում միշտ էլ մի հաճելի բան լինում է, և այստեղ հաճելին գույնի լոկալ հարաբերությունն էր, առանց տոնայնության: Ուզեցի բերանս բացել, նշան արեց, որ պետք չէ:
     -Ասա՝ լա՞վ է, թե՞ ոչ:
     -Լավ է, բայց…
     -Ոչ մի բայց, անշնորհք, անտանելի սովորություն է տարածված, բավական է մի լավ բան ասի մարդ և «բայցը» պոչից պատրաստ է:
Այդպես էլ «բայցը» մնաց կոկորդումս, չասված…
     -Գիտեմ ինչ պիտի ասեիր: Դուք՝ նկարիչներդ, զարմանալի ժողովուրդ եք, ծնվում եք նկար անելու համար, բայց 10-15 տարի պիտի ձեզ սովորեցնեն… Գուցե և պետք է, հազար ու մի օրենքներ, կանոններ ունեք, ինչպես երաժիշտները: Իսկ ինձ ո՞վ է սովորեցրել վեպ գրել…Եվ իմացիր, որ ինչքան էլ գիտուն լինես օրենքներով, մի օր պիտի դառնաս «անօրեն», անկաշկանդ և ինչքան շուտ, այնքան լավ:
     Ուզեցի հակառակվել և սկսեցի նորից «բայց»-ով ու լեզուս կծեցի…
    -Շարունակիր, այստեղ «բայցը»-դ տեղին է…, — ասաց նա:
    -Չէ՞ որ, վարպե՛տ, վեպն էլ օրենքներ ունի, իր կառուցվածքը, կոմպոզիցիան: Ինչպե՞ս կարելի է Ավարայրի ճակատամարտ հնարել.դա հո ձի չի, ծառ չի, ձմերուկ չի՝ դնես առաջդ, նկարես… Դուք ռազմագետ չեք, բայց այնպես եք նկարագրել, կարծես թե մի բլրի վրայից հեռադիտակով դիտել եք ամբողջ կռիվը…
      Խորամանկ ժպիտը նորից երևաց քթի տակ.
      -Չեմ նայել, մասնակցել եմ կռվին.պիտի մասնակից զգաս քեզ, իսկ պատմելը շնորհքի հարց է.չունես՝ թուղթ մի թանաքոտիր: Իսկ կտավը, ներկերը ավելի թանկ են, ինչքան հիշում եմ…
      Հոգնեց, լռեց: Հրաժեշտին, նույն ժպիտը դեմքին ավելացրեց.
      -Եվ մի՛ փորձիր ինձ նկարել, մի՛ տանջվիր, բան չի ստացվի: Նայիր, հետո կնկարես հիշելով: Եվ, վերջապես, ինչքան ուզես լուսանկար կա:
      Եվ այդպես էլ չհաջողվեց մի խելքը գլխին նկար ունենալ իրենից: