Իսաբեկյան Է. – Այդքան ջերմ, հայրական – թերթ, «Գրական թերթ», Ե., հ.46, 30.10.1975

       Սարերը, ճիշտ է, հեռվից են ընդգրկվում իրենց ողջ վեհությամբ, բայց ինչքան էլ մոտից դժվար դիտվեն, էլի դիմացինդ սար է, մանավանդ երբ համեմատում ես շրջակա բլուրների հետ…
«Սարերով» հարուստ է եղել մեր փոքրիկ լեռնաշխարհը: Նրանք՝ այդ մեծ տաղանդները, մեր մեծերը, զարմանալի մարդիկ են եղել: Զարմանալի են եղել իրենց պարզ անմիջականությամբ, «հողեղեն շինվածքով», մատչելիությամբ, որը «հավասարության» պատրանք է ստեղծում և հաճախ խանգարում է տեսնել, հասկանալ այն մեծ խորհուրդը, որի համար բնությունը ստեղծում է նրանց՝ այնքան դժվար երկունքով և սակայն տարօրինակ օրինաչափությամբ, տեղին և ժամանակին:
      Ավետիք Իսահակյանը, որ այդ օրինաչափ ծնունդներից մեկն էր, մեծ տաղանդներին արժեքավորելու մի չափանիշ ուներ միայն.ինչո՞վ և որքանո՞վ են նրանք պիտանի եղել ժողովրդին: Եթե տաղանդավոր կառուցող է՝ քանի՞ կամուրջ է կապել, եթե տաղանդավոր ղեկավար է՝ ինչո՞վ է շենացրել երկիրը, հայրենիքը: Եթե գրող է…
         Հիշում եմ, նկարիչների տանը (նախկին մզկիթում) Մեծ հայրենականի տարիներին Իսահակյանի հետ դիտում էինք մեր հերթական ցուցահանդեսներից մեկը: Վարպետը անմիջապես շրջապատվեց այցելուների ստվար խմբով: Նկարից նկար անցնելիս նա ասաց բաներ, որոնք կարծես նկարչությանը չէին վերաբերում… Մեր ականջներին սովոր ոչ մի տանջված տերմին չլսեցինք: Մեկի բնանկարի առաջ ասաց.«Տեսնես այս ծառերն աշնանն ինչպե՞ս կլինեն», մյուսի «բավականին» բնական դեղձերի նատյուրմորտը զննելով, դարձավ հեղինակին և հարցրեց.«Դեղձի կրյուշոն սպիտակ գինու հետ փորձե՞լ եք» և պատասխանի չսպասելով, ավելացրեց.«Հիանալի բան է, փորձիր»… Հետո կանգնեց մատիտով արված իր դիմանկարների առաջ, շփոթվեց և ճ-ն ընդգծելով ասաց.«Ճիշտ է, դեմքս մի քիչ գիրուկ է, բայց մեջը ոսկոր կա»…
       Ինքը միայն ժպիտներ հավաքեց, իսկ մտամոլոր հեղինակներին թողեց, որ խորհեն, զգույշ լինեն ներկի հետ, որ դեղձերը «նկար» լինեն և ոչ կրյուշոնի մթերք, որ մատիտանկարների հեղինակը թերևս հրաժարվի…մարդկանց տանջելու զբաղմունքից: Երբ վերջապես հասանք  «Վարդանանքի» իմ նկարազարդումներին, համբերությամբ և լուռ դիտելուց հետո դարձավ ո՛չ ինձ, բոլորիս և արժեքավորեց… Դեմիրճյան գրողին.«Դերենիկի «Վարդանանքը» հարյուր տարվա կերակուր կլինի մեզ համար»: Չասաց՝ «հոգևոր սնունդ», այլ պարզ ու շոշափելի՝ «կերակուր» և՝ հարյուր տարվա… Նույն ոճն էր, և ես էլ պարտավոր էի ժպտալ և խորհել, որ «Վարդանանքի» տեղին և ժամանակին ստեղծվելու փաստն է կարևորը մեր ժողովրդի համար, գրող Դեմիրճյանի տաղանդի բերած հարյուր տարվա «օգուտը» հայրենիքին: Իսկ նկարազարդումներ միշտ էլ կճարվեն:
       Մզկիթից դուրս եկանք: Աշնանային տաք, արևոտ օր էր: Վարպետը, ուսերը շտկելով, թեթևացած շունչ առավ.«Ի՜նչ լավ բան է եղել արևը, ոչ մեկդ Մարտիրոսի պես չեք զգա արևը.ինձ կթվա, որ եթե ձեռքերս պարզեմ՝ նրա նկարներից տաքություն պիտի զգամ»: Նկատեց, որ բան եմ ուզում ասել և խոսքս կտրեց.«Ես քեզ դիտավորյալ չգովացի, շուրջներս ուրիշներ կային, իսկ հիմա…դե, ուշացած գովելն էլ մի բան չի կարծեմ.ամեն բան տեղին և ժամանակին պիտի արվի, մանավանդ գովելը: Գովելը ծաղիկ ջրելու նման բան է, ուշացրիր՝ կարող է թառամել… Երես տալն ավելի մեծ չարիք է»… Եվ գլուխը թեք, կողքանց շեղակի նայեց աչքերիս մեջ մի այնպիսի խելքամաղ անող, անուշ ժպիտով, որի գաղտնիքը միայն իրեն էր հայտնի:
     Այդ ժպիտն էր, որ ջնջում էր տարիքի ու պայմանականությունների բոլոր սահմանները, և ամենակարճ, պատահական հանդիպումներն անգամ դարձնում զատիկ օր, հոգիդ ափեափ լցնելով բերկրանքով, հույզերով, իրենով, իր հմայքով: Վարպետի հարազատությունը, մատչելիությունը, ամեն մեկիս առանձին-առանձին կարծել են տվել, որ քե՛զ հետ է հատկապես նա այդքան ջերմ, հայրական:
       Երևի չեմ սխալվի, եթե ասեմ, որ մեր ժողովուրդը մի առանձին սեր է ունեցել և ունի դեպի բանաստեղծությունը և բանաստեղծները: Հազիվ թե գտնվի մի հայ, որը իրեն զրկած լինի երբևէ հանգերով «դրսևորելու» գայթակղությունից: Հազիվ թե պատճառը հանգաշինության հեշտությունը լինի.ի՞նչն էր ստիպում հայերեն տառ չիմացող շատախցի գյուղացուն հորինելու՝ «Գութան չեղներ, աշխարհն ի՜նչ էր…»: Կամ ինչպե՞ս բացատրել Վարպետի բանաստեղծությունների այսպիսի համընդհանուր ընդունելությունը, որոնք երգ դարձած, չեն իջնում և չեն իջնելու ժողովրդի շրթերից: Հազիվ թե «գիտական» բացատրություն գտնվի:
     Այդպե՛ս է, ու վերջ: