Ցուցահանդեսի կատալոգ – Էդուարդ Իսաբեկյան (Առաջաբանը՝ Ռ.Դրամբյանի). հայ., ռուս., – Ե., 1947

   Եթե ելնենք տարիների սովորական հաշվումից, այդ կարծես թե մոտիկ ժամանակներս էր…
     Հայրենական Մեծ Պատերազմի առաջին ամիսներն էին: Շատերի բանակ գնալու հետևանքով Հայաստանի նկարիչների շարքերը նոսրանում էին: Սակայն միևնույն ժամանակ այդ նվազումը համալրվում էր նոր ուժերով: Նրանցից մեկը, ում ստեղծագործական սկիզբը կապված է այդ հերոսական ժամանակի հետ, Վրացական գեղարվեստական ակադեմիան նոր ավարտած, դեռ տակավին երիտասարդ նկարիչ Էդվարդ Իսաբեկյանն էր:
Հիշողությանս մեջ դեռ թարմ է այն ուժեղ և արտահայտիչ տպավորությունը, որն ինձ վրա թողեց Իսաբեկյանի գործերի դիտումը Կերպարվեստագետների միությունում: Խոշոր տեմպերամենտը, թափը, իսկական գեղանկարչական զգացումն այնքան ակնառու էին և այնքան էին վկայում երիտասարդ նկարչի անվիճելի շնորհքը, որ նա անմիջապես և միաձայն ընդունվեց Կերպարվեստագետների միության անդամ:
    Իսաբեկյանը մտնելով մեր նկարիչների շարքերը, դարձավ ոչ միայն մեր բոլոր ցուցահանդեսների ակտիվ մասնակիցը, այլ նաև, և այս է կարևորը, նա անմիջապես գրավեց աչքի ընկնող տեղ մեր կերպարվեստում:
   Այդ ժամանակներից անցել է ընդամենը վեց տարի, բայց այժմ արդեն ինչ-որ դժվար է պատկերացնել ժամանակակից սովետահայ կերպարվեստի ցուցահանդես առանց Է.Իսաբեկյանի մասնակցության, այնքան, որ նա անհրաժեշտություն է դարձել և նրա աշխատանքների բացակայությունը զգացվում է, որպես նկատելի բաց:
   Է.Իսաբեկյանի մասին խոսելիս նախ և առաջ ցանկություն է ծագում նշել այն, ինչ ամենահատկանշականն է նկարչի համար, — դա նրա արվեստի ռոմանտիկական հակումն է: Նկարիչը ձգտում է ոչ թե ինչ-որ սովորականի, առօրյականի, այլ նա ձգտում է տոնականի, հերոսականի: Իհարկե, սխալ կլիներ հերոսականի ձգտումը բացատրել նրանով, որ Իսաբեկյանի գեղարվեստական գործունեությունը սկսվեց պատերազմի օրերին: Բայց որ պատերազմը տվեց Իսաբեկյանի գեղարվեստական մղումներին առատ նյութ՝ անվիճելի է, ինչպես անվիճելի է և այն, որ պատերազմի խստաշունչ հերոիկան չափազանց հեռու է Իսաբեկյանի պաթետիկ և տոնական արվեստից: Այնպիսի պատկերներ, ինչպիսիք են «Քաղաքի գրավումը» — «Հեծելազորի գրոհը դեպի Ռոստով» — «Դրոշների հանձնումը հայկական դիվիզիային», իհարկե չունեն ոչ մի փաստական նշանակություն: Ինքը — նկարիչը հետագայում մեկնելով ռազմաճակատ, սեփական աչքերով տեսնելով պատերազմական դրությունը և բերելով իր հետ բոլորովին այլ բնույթի մեծաքանակ ճակատային և ճակատամերձ մատիտանկարներ, խոստովանեց, որ պատերազմի պատկերումը, ինչպես իր, նույնպես և մեր մյուս նկարիչների մոտ ոչ մի ընդհանուր բան չունի իրականում տեղի ունեցողի հետ: Նման խոստովանությունը բոլորովին չի խոսում այն մասին, թե Իսաբեկյանի մարտանկարները դրա պատճառով կորցնում են նշանակությունը. չէ՞ որ գեղարվեստական ճշմարտությունը չպետք է անպայմանորեն նույնանա փաստացի ճշմարտության հետ:
   Ոչինչ զարմանալի չկա այն բանում, որ ունենալով նման վառ արտահայտված մղում դեպի հերոսական ռոմանտիկան, Իսաբեկյանը պետք է դիմեր պատմական թեմատիկային: Անտարակույս անցյալի, նամանավանդ Հայաստանի մռայլ անցյալի ոչ ամեն թեմա կարող էր գտնել իր լուծումը նկարիչի ստեղծագործություններում. այդ տեսակետից «Դավիթ Բեկի»-ի ընտրությունը միանգամայն հասկանալի է, քանի որ Իսաբեկյանի տոնական, լավատես արվեստի հետ կարող էր առնչվել հայ ժողովրդի ազատագրման և անկախ գոյության փորձի թեման:
    Իհարկե, այս ամենակապիտալ աշխատանքում, որը մեզ բավական որոշակի կերպով ցույց է տալիս նկարիչի ուժը, նրա տեխնիկական նվաճումները, ճիշտ այնպես, ինչպես Հայրենական Մեծ պատերազմին նվիրված գործերում՝ Իսաբեկյանը դարձյալ հեռու է պատմական փաստացիությունից: Այդ տեսակետից Իսաբեկյանը բոլորովին էլ պատմական նկարիչ չէ: Բայց արդյոք մենք իրավունք ունենք դրանում հանդիմանել նկարիչին: Չէ՞ որ մենք չենք հանդիմանում վերածնության նկարիչներին, որոնք կրոնական կամ պատմական թեմաները լուծել են բոլորովին այլ պլանով: Միևնույն ժամանակ տարակույսից դուրս է, որ ինչպես «Դավիթ Բեկ»-ում, այնպես էլ պատերազմական տարիների գործերում Իսաբեկյանի արվեստի պաթոսը և լավատեսությունը միանգամայն առընթեր են մեր ժամանակին:
   Նկարիչի աշխատանքներում, հատկապես վաղ շրջանի, զգացվում էր անցյալի վարպետներով, ինչպես օրինակ Ռուբենսով, Տյեպոլոյով, Դելակրուայով տարվելը: Եվ այդ հաճախ թվում էր չափազանց և վտանգավոր նկարիչի հետագա աճի համար: Այսօր արդեն հաճելի է նշել, որ նման կախում ունենալը նկարիչի վերջին աշխատանքներում սկսում է վերանալ, մի բան, որին մեծապես օժանդակում է այն հանգամանքը, որ Իսաբեկյանը վերջերս շատ է նկարում բնականից, կատարում է դիմանկարներ, պեյզաժներ, նատյուրմորտներ և դրա օգնությամբ մշակում է իր վերաբերմունքը դեպի վերարտադրվողը:
   Որ նկարիչն ինքնուրույն ճանապարհի վրա է կանգնում, կարող են ապացույց ծառայել նրա ամենավերջին աշխատանքները — «Տանյան»-ն և «Վարդանանք»-ի նկարազարդումները:
   Դեռևս Հայրենական Մեծ պատերազմի տարիներին Իսաբեկյանը նկարել էր իր վաղ «Տանյա»-ն: Բայց այդ ժամանակվա լուծումը նրան չէր բավարարում: Եվ նկարիչը նորից վերադարձավ նույն թեմային, սակայն նախքան որևէ նոր լուծման վրա կանգ առնելը, նա կատարեց մի շարք էսքիզներ, ձգտելով պատկերի մեջ տալ ոչ թե արտաքին էֆեկտները, այլ խորը, ներքին զգացմունքներ:
   Հետաքրքրական են նաև «Վարդանանք»-ի նկարազարդումները, որտեղ հենց տեխնիկայի ընտրությունը, գունեղ, գեղանկարչական լուծումներից հրաժարվելը — խոսում են նկարիչի առաջ կանգնած ուրիշ, ավելի խորացված խնդիրների մասին:
   Է.Իսաբեկյանը դեռևս գտնվում է իր ստեղծագործական ճանապարհի սկզբին, ինչպես կգնա նրա հետագա կազմակերպումը, մենք դեռ չգիտենք, բայց այն լրջությունն ու համառությունը, որ նա ցուցաբերում է իր վերջին աշխատանքներում, մեզ հիմք են տալիս մտածելու, որ այն շնորհքը, որով շռայլորեն օժտել է նրան բնությունը, առաջ է գնում ճիշտ և նորմալ ճանապարհով:

 

ՀՍՍՌ արվեստի վաստակավոր գործիչ
Ռ.Դրամբյան