Աղջիկը հերարձակ է ու մերկ: Վերջապես հանդիպել է նրան, որի մոտ կարող է արձակել մազերն ու անկեղծ լինել: Համարձակ է նրա կեցվածքը, բայց նաև ամոթխածություն կա նրա հայացքում, իսկ երկյուղածությունը առաջին հանդիպումից է:
Տղան նույնպես երկյուղած է: Կիրք չկա աղջկան գամված նրա հայացքում, այլ գեղեցկություն տեսնող թաքնված հիացմունք.սիրով է լի նրա հպանցիկ կեցվածքը…
Հանդիպու՞մ է սա, գուցե անցանկանալի բաժանման պա՞հ. պարզ է միայն, որ Էդվարդ Իսաբեկյանի «Պատկերների էսքիզներից» մեկն է, որ դեռ չի ամբողջացել նկարում ու լոկ անավարտ թողած մի մտահղացում է:
Ենթադրում են, որ արվեստագետը լրացումներ ունի, որ ամեն ինչ տեղը տեղին չէ, բայց էսքիզում, մեր համոզմամբ, ամեն ինչ տեղը տեղին է, ու նույնիսկ էսքիզից դուրս էլ միջավայրի առկայությունն է զգալի:
«Առաջին հանդիպում». այս էսքիզը մեծ արվեստագետի տասնյակներով արած էսքիզներից մեկն է միայն, իսկ ճանաչում գտած նրա հարյուրավոր նկարնե՞րը… 90-ն արդեն անց նկարիչն, ասես, գունաշխարհով լի անվերջանալի մի քարավան է բերում ազգային կերպարվեստ. «Մորս դիմանկարը», որ զարմացնում է իր պարզությամբ ու անմիջականությամբ, այնպիսի մեծ սիրով ու վարպետությամբ է նկարված, որ հոգսերից ու դժվարին առօրյայից մի պահ շունչ առնելու համար նստած կինը, ասես, դարձել է ժամանակի մայր հասկացության հավաքական կերպար:
Իսաբեկյանական գունաշխարհից ևս մեկը՝ «Ակսել Բակունցի դիմանկարը»՝ մեր արվեստում մարգարեացած մի մարդու դիմանկար, ուր Իսաբեկյանն առավել կարևորել է մարդկային հոգու ազնվությունն ու վեհությունը, լինելության հավատը:
Միայն դիմանկարները չեն, որոնցում Իսաբեկյան արվեստագետը կարևորում է մարդուն.մարդը միշտ էլ նկարչի գործերում հենք է, որ զարդարում է բնությունը, շունչ տալիս հողին ու լեռանը, լուսեղեն դարձնում երկինքը, էլ ավելի ջերմացնում արևը: Իսաբեկյանը հավատամքով մարդու երգիչն է:
«Ծերունու առավոտը» այդ հավատամքի դրսևորումներից մեկն է. ծերունին ու առավոտը, և ոչ թե՝ վերջալույս: Իր սովորական կեցվածքով ու առավոտյան հոգսերով ծերունին խնդիր ունի ապրելու, հպարտ, ու անիմաստ չի ապրում, հանգիստ ու խաղաղ է նրա կեցվածքը, որ ճշմարիտ ու ազնիվ ապրող մարդու նրա հոգեվիճակի դրսևորումն է:
Իսկ «Տանյան», որի առաջին տարբերակը նկարով Իսաբեկյանը ոչ թե տարիների հեռվից մարդկային ոգու մի խիզախում է բեմականացնում, այլ քեզ տեղափոխում է նկարային տարածություն՝ մասնակից դարձնելով գործողությանը:
Իսաբեկյանը մեկ անգամ էլ ապացուցեց, որ արվեստագետի համար ժամանակաշրջանը, իրադարձություններին արձագանքելը չեն կարող կաշկանդել ստեղծագործական հնարավորությունների սահմանները:
«Հորովել» բնապատկերը հայրենի երկրի իսաբեկյանական լուսավոր ու վսեմ, խրոխտ ու առնական գեղանկարչական երգն է՝ կոթողային հզորությամբ ու ոգեղեն ուժով:
«Պատասխան Հազկերտին» մոնումենտալ հնչեղությամբ մեծածավալ գործը, որ Իսաբեկյանը ստեղծագործեց «Ավարայրի ճակատամարտից» ու «Դավիթ Բեկից» հետո, մեր ժողովրդի պատմության բոլորիս հայտնի ճակատագրական իրադարձությունն է պատկերում. պարսից Հազկերտ արքան պահանջում է դավանափոխություն, և դա ազգային ինքնուրույնության ու պետականության կորստով անխուսափելիորեն ժողովրդին կարոտի է դատապարտում: Պատասխանի համար հավաքվել են հոգևոր առաջնորդներ, զորավարներ, ժողովրդի նեկայացուցիչներ. միակամ է նրանց որոշումը՝ ոչ դավանափոխությանը:
Այստեղ իսաբեկյանական արվեստը դրսևորվել է ստեղծագործական առավել հնչեղությամբ՝ ոչ միայն պատմական իրավիճակի պատկերավորմամբ, կերպարային բնութագրական վարպետությամբ, այլև ժողովրդի ոգու անպարտելիության, ազատասիրության ու հայրենասիրության դրսևորման միջոցով:
Հին Իտալիայում, դեռևս Ջոտտոյի ժամանակներում, արհեստների ու արվեստների մեջ վարպետ էին անվանում նրան, ում գլուխգործոց ստեղծագործությունը ժողովուրդն էր ընդունում: Էդ.Իսաբեկյանը գլուխգործոց ստեղծագործություններ շատ ունի, որոնք վաղուց ընդունել է ժողովուրդն ու վարպետ անվանել նկարչին՝ 1963-ին արժանացնելով նրան ժողովրդական նկարչի կոչման: Ու պետք է ասել նաև, որ վարպետը շարունակելով Վարդգես Սուրենյանցի, Ստեփան Աղաջանյանի, Եղիշե Թադևոսյանի գեղանկարչական ազգային հիմնավորումները, իր նպաստը բերեց հայ կերպարվեստում թեմատիկ-կոմպոզիցիոն պատկերավորման ասպարեզում:
Էդվարդ Իսաբեկյանը երբեք էլ չի պարփակվել ավեստանոցում ու միայն ստեղծագործել. նա քացաքացի-արվեստագետ է և բավական է ասել,որ աջակից լինելով հանրապետության գեղանկարչական ուսուցման գործին ու առաջընթացին, նա 1945թ-ից մոտ 50 տարի դասավանդել է Երևանի գեղարվեստի ակադեմիայում, 1967-ից 20 տարի ղեկավարել է Ազգային պատկերասրահի աշխատանքները՝ նախաձեռնողը լինելով պատկերասրահի ավանդույթների ձևավորմանն ու արժեքավորմանը:
Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի կոնդակով Էդ.Իաբեկյանն իր 90-ամյակին մեծագույն գնահատանքի արժանացավ՝ պարգևատրվեց «Սուրբ Սահակ» և «Սուրբ Մեսրոպ» շքանշաններով:
Ռ. Մանուկյան
«TV-ալիք» 27.06-3.07.2005