Սանթրյան Վ. — Ազնվաբարո արվեստ, անմնացորդ նվիրում — թերթ, «Երեկոյան Երևան», Ե., 19.07.1985

Posted on Հնս 30, 2015 in Uncategorized

Ներկայացված են ՀՍՍՀ պետական մրցանակի

Կերպարվեստի բնագավառում 1985 թվականի Հայկական ՍՍՀ պետական մրցանակի են ներկայացված ՀՍՍՀ ժողովրդական նկարիչ Էդ.Իսաբեկյանի «Ավարայրի ճակատամարտը», «Հարսանյաց երթ», «Առավոտ» կտավները և երեք գործ՝ «Անհանգիստ ձիեր» շարքից:
Այս գործերը ներկայացված են նրա՝ Հայաստանի նկարչի տանը վերջերս բացված անհատական ցուցահանդեսում:
Էդ.Իսաբեկյանի այս ցուցահանդեսում զգալի քանակություն են կազմում վերջին մի քանի տարում ստեղծված փոքրածավալ նկարները տարբեր թեմաների շուրջ, էսքիզներ, ժանրային պատկերներ, բնապատկերներ և այլն, որոնց թվում հատկապես աչքի է զարնում «Անհանգիստ ձիեր» նկարաշարը, որ, այլաբանական լինելով հանդերձ, համահնչուն է նրա խառնվածքին, համահնչուն նաև նրա ստեղծած այնպիսի մեծածավալ նկարների ոգուն, որոնք են «Սասունցի Դավիթ» ու «Պատասխան Հազկերտին», «Գյուղացիների ապստամբությունը Հաղպատում 1903թ», «Խաչատուր Աբովյանն» ու «Դերենիկ Դեմիրճյանը», ստեղծագործություններ, որոնք չնայած պատկերում են հեռավոր ու մութ պատմությունները, բայց ստեղծված են խիստ արդիական շնչով, կրում են մեր անհանգիստ ժամանակների կնիքը, անհանգիստ դարի ռիթմը:
Եվ «ձիերն» էլ են այդպես.ձիերն իրենց թռիչքի մեջ են անգամ այն պահին, երբ նրանց սմբակները գետնին են քսվում: Հրեղեն սլացքի մեջ են բոլոր վիճակներում.ջրվեժի մոտ են, թե հեծյալներին են տանում, Աշտարակի ձորում են, թե Արաքսի ափին, գետի մոտերքում են, թե կիրճում: Թունդ վրձնահարվածները ներքին ուժեղ խռովք և գույները՝ հուր կայծակ են խոստանում:
Սերո Խանզադյանը հիանում է.«Ես անչափ սիրում եմ Իսաբեկյանի ձիերը: Թվում է, թե ինքը՝ Էդուարդը, ահա հեծել է հռչակավոր Քուռկիկ Ջալալին ու սլանում է դեպի արվեստի նոր հեռուները»:
Իսաբեկյանի ցուցահանդեսը բացվել է նրա ծննդյան 70-ամյակի առթիվ և անցած ավելի քան 4 տասնամյակի ստեղծագործական աշխատանքի յուրօրինակ հաշվետվություն է: Նա սիրով ու նվիրումով է վրձնել Գառնո ձորն ու Սևանի թանձր ամպերը, Աշտարակի բակերը, Բջնիի երեկոները: Նրա բնապատկերների մեջ առանձնահատուկ տեղ է գրավում Գորիսը, որն իր ինքնատիպությամբ է հենց երգ դարձել նկարչի ներկապնակում: Ահա «Տաթևը»: Երկինք են մխրճվել, երկնի կապույտին ու «ձեն տալիս» վանքի կիսավեր գմբեթները.պատերը անդունդը պահող քարերն են, մամռոտ քարեր, արևից խանձված քարեր: Ու լեռներ կան հպարտ, վեհ լեռներ:
Տարիներ առաջ Խնձորեսկ գյուղը պիտի տափարակ բարձրանար, ու նկարիչը՝ ընկերների խնդրանքով մեկնեց, որպեսզի կտավին հավերժացնի պատմություն դարձող հին գյուղը՝ ձորափին դարս-դարս տներով:
Ամբողջ երեք ամիս մնաց…ու ահա կտավի վրա սուր-սուր սարերն են՝ ոչխարի նախիր, կարմիր տանիքները, առաջին պլանում՝ քիթկալով ու կոպիով զանգեզուրցի կինը:
Այս շարքում է «Ակսել Բակունցը».կապույտ խռովք է իջել Գորիսի կիկլոպ-լեռների պղնձե կժով ջուր տանող կնոջ վրա: Անհանգիստ է գրողի հոգին, անորոշ է հայացքը, աչքերը՝ մեխված անծիր հեռուներին, ինքը գերված՝ մտքերին, խոհերին, գլխաբաց է, ձեռքերը՝ գրպանները դրած: Մարդն ափի մեջ է՝ իր կարոտներով ու երազանքներով, իր հոգսերով ու տխրություններով:
Սարգիս Մուրադյանը վկայում է.«Մեծ Հայրենականի տարեգրությանը նվիրված նրա «Կռիվ քաղաքի համար», «Դրոշների հանձնումը 89-րդ հայկական դիվիզիային» և «Տանյա» կտավներում դրսևորվեց նկարչի հասուն վարպետությունը: Ստեղծագործություններ, որոնք ռազմահայրենասիրական թեմայի հիմքը հանդիսացան Իսաբեկյանի արվեստում…Հայ ժողովրդի պատմությունը դարձավ նրա արվեստի առաջատար թեման, ուր նա կարողացավ նկարիչ-քաղաքացու իր դիրքերից ասել սեփական խոսքը: «Պատասխան Հազկերտին», «Հաղպատի գյուղացիների ապստամբությունը», Դ.Դեմիրճյանի «Վարդանանք» և Ս.Խանզադյանի «Մխիթար սպարապետ» պատմավեպերի նկարազարդումները մտան սովետահայ կերպարվեստի պատմահայրենասիրական թեմայի ոսկե ֆոնդը»:
«Տանյա». պատերազմական ծանր օրերին երկրով մեկ բոլորին հուզեց Զոյա Կոսմոդեմյանսկայա պարտիզանուհու սխրագործության լուրը: Պատերազմն ավարտվեց, բայց հերոսուհին չմոռացվեց, նրա կյանքը դարձավ պատմվածք, ֆիլմ, վիպակ, գեղանկար: Իսաբեկյանի 1947-ին ստեղծած «Տանյա» կտավը մեծ խոսակցության առիթ տվեց: Աղջիկը գնում է դեպի կախաղան, բայց աչքերը տխուր չեն: Նա վեհ է, հպարտ իր հոգու հարստությամբ, այն գիտակցությամբ, որ ինքը պարտք չի մնացել իր հողին ու ժողովրդին:
Հաղթանակում է կյանքը և ահա թե ինչու չխոսելով այդ կտավի մասին, համեմատություն անցկացնելով Տանյայի ու հայուհի Սիրանույշի միջև, որին 1918-ին Ցղնա գյուղի սբ.Ստեփանոս տաճարի խաչից կախել են թուրք բարբարոսները, Ս.Խանզադյանը գրում է.«Գեղագետը հասել է կատարյալ արարչության: Ֆաշիզմի կախաղանն ու թուրքի յաթաղանը անզոր են սպանելու կյանքը: Կյանքը կա, ապրում է  հրաշք ուժի մեջ: Ապրեցնելը բոլոր ոճերի ու գույների արվեստների աղն է: Արվեստը պետք է ապրեցնի: Իսաբեկյանի արվեստը ապրեցնողն է»:
«Հաղպատի գյուղացիների ապստամբությունը 1903թ».ինչպիսի ատելություն է ամբարված մեծ ու մանկան, այր ու կնոջ աչքերում, այդ ատելությունը փոխանցվել է նրանց ձեռք-մկաններին, ու նրանք ժայռից բեկորներ են պոկում, հսկա քարակտորներ՝ սարի գլխից գլորելու-գցելու կեղեքիչների գլխներին:
Գաբրիել Գյուրջյանը նշում է.«Այս կտավի երկու տարբերակներն էլ բարձր գեղարվեստական են և իրար չեն կրկնում: Առաջինն ստեղծվել է 1955-56թթ: Ստեղծագործության կոլորիտը ինքնին շատ հաճելի է, լուսավոր, մեղմ, իսկ գեղանկարչությունը անգերազանց…1957թ. նկարված երկրորդ տարբերակը կերտված է կրքով, պոռթկումով, դինամիկայով: Հակադիր, դրամատիկական, լարված և ասես զարգացած կոլորիտը շատ ավելի է համապատասխանում երկի քաղաքական բովանդակության խստությանը»:
Վերջապես ամբողջ ցուցահանդեսով մեկ ծավալված մի թեմա՝ Ավարայրը, որին անդրադառնալով, արվեստաբան Մարտին Միքայելյանը գրում է.«Լինելով իր հողի իսկական զինվորը, ամեն վայրկյան կիսելով առօրյայի հոգսերը, նա առանձին և մենակ, ես կասեի, բավականաչափ խանդոտ փայփայել է արվեստագետի իր ներաշխարհը: Ավելի քան 45 տարի նկարել է Ավարայրի ճակատամարտը: Մեր ժամանակակիցներից ով է, որ այդպիսի կրքով ու թափով լուսաբանում է իր ժողովրդի անցյալը»:
Արվեստի երկրպագուների մոտ Էդ.Իսաբեկյանը տպավորվել է նաև հավերժ կենդանի, հավերժ երիտասարդ «Պատանի Դավիթ» կտավներով: Պլաստիկական գեղեցիկ լուծումներով ստեղծագործություն, որով մտել է հայկական կերպարվեստի ոսկե գանձարանը:
Ստեղծագործական աշխատանքին զուգընթաց Իսաբեկյանը տարիներ շարունակ զբաղվել և զբաղվում է մանկավարժական գործունեությամբ: Այդ ընթացքում նա կրթել և դաստիարակել է նկարիչների մի ստվար բանակ, որն սկսվում է Գրիգոր Խանջյանով և Սարգիս Մուրադյանով ու շարունակվում է իր Մհեր ու Արամ զավակներով, որոնք այժմ իրենք են ավանդում ուրիշներին:
Մանկության երազները Երևանի նահանգի Սուրմալու գավառի Իգդիր գյուղաքաղաքի այգիներում են մնացել:
Ապա՝ Երևանի գեղարդտեխնիկում, ուսման հասունությունը՝ Թբիլիսիում, ու մեծ, անհանգիստ, մեր կերպարվեստին անմնացորդ նվիրված կյանք, որի թերթերը կազմում են Երևանում, Մոսկվայում, երկրի այլ քաղաքներում, արտասահմանյան տասնյակ երկրներում իր կտավների ցուցադրությունները, տասնյակ պարգևները, կոչումները:
Այսպիսին է նա՝ Երևանի պետական պատկերասրահի երկարամյա դիրեկտոր, Հայկական ՍՍՀ ժող.նկարիչ, Երևանի գեղարվեստաթատերական ինստիտուտի պրոֆեսոր Էդ.Իսաբեկյանը, որն այսօր գտնվում է այն մարդկանց շարքերում, ովքեր գլխավորում են հայկական կերպարվեստը:

Վանիկ Սանթրյան

«Երեկոյան Երևան», 19.07.1985

 

Leave a Reply

Ձեր էլ-փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են *-ով