Հարությունյան Վ. — Արդիական և հայերեն (ներկայացված են պետական մրցանակի) — թերթ, «Գրական թերթ», Ե., 18.08.1967

Posted on Հնս 24, 2015 in Uncategorized

Ներկայացված են պետական մրցանակի

8889Մեր կերպարվեստի հարստությունն է, որ հանրապետական մրցանակի ներկայացվելու արժանի են ճանաչվել նկարչական և քանդակագործական մի ստվար խումբ ստեղծագործություններ:

Դրանց թվում են հանրապետության ժող.նկարիչ Էդ.Իսաբեկյանի 3 կտավը՝ «Չվերադարձան», «Գանգրահեր տղան», «Ծերունու առավոտը»:

Արդի հայ կերպարվեստում վաղուց արդեն իր անունն ու տեղը հաստատած տաղանդավոր արվեստագետի հասունությունը վկայող երկեր են դրանք և նշանավորում են նրա ստեղծագործության մի նոր փուլը: Իսաբեկյանի ստեղծագործությունը առաջներում աչքի էր ընկնում իր բացառիկ նվիրվածությամբ պատմական ու պատմահեղափոխական թեմաներին, որոնք նա վրձնում էր չափազանց դինամիկ կոմպոզիցիաների մեջ, ժամանակի, միջավայրի ու մարդու խորն իմացությամբ, ռոմանտիկներին հատուկ պաթետիկ շնչով:

9998Հետզհետե մեր ժամանակի ու մեր իրականության թեմաները Իսաբեկյանի արվեստում ավելի ու ավելի ծավալվեցին, ի վերջո դարձան տիրական, և այդ պրոցեսը լավագույնս պսակողներն են հիշված երեք աշխատանքները:

Պատմություն դարձած անուններին փոխարինելու եկավ մեր օրերի շարքային մարդը: Սակայն դրանից Իսաբեկյանի արվեստը «վայրէջ» չկատարեց մանրախնդիր առօրեականի հողի վրա, իր ռոմանտիկ հագեցվածությունն ու հուզականությունը չտարրալուծեց կենցաղախոսության մեջ:

Իսաբեկյանը, մանավանդ իր այս ստեղծագործություններում, հավատարիմ մնաց խելացի արվեստի մայրուղուն, կարողացավ սովորականի մեջ բնականն ու նշանակալին վեր հանել, դրանք վերարտադրել ռոմանտիկ տոգորումով, պարզ մարդկանց կյանքն ու ապրումները դարձնել փիլիսոփայական խորհրդածությունների առարկա:
Բոլոր երեք կտավներում հեղինակի փիլիսոփայական խորհրդածությունները հիմնականում հոլովվում են անցյալի և ներկայի, հնի և նորի տարբեր առումների շուրջը:
Իսաբեկյանի մոտ հինը և նորը ոչ թե կազմում են անհաշտելի հակադրություն, այլ ազգային էստաֆետ: Նա հնից վերցրել է ոչ թե այն, ինչ մենք ինքներս գիտակցաբար հիրավի քանդեցինք, այլ այն, որ մեզ տրված է առհավետ. մեր խառնվածքը, մեր դիմագծերը, մեր սովորույթներն ու ավանդությունները, մեր առաքինությունները, մեր ազգային բովանդակ ժառանգությունը: Եվ այդ բոլորը ոչ թե քարացած, այլ իրենց չընդմիջվող զարգացման մեջ, երբ հինը գալիս է նորի մեջ ներդաշնակորեն շարունակվելու, նորը իրենով երանգավորելու, ապահովելու մեր ժողովրդի ու նրա ազգային նկարագրի հավերժությունը:

8989Ուրիշ ի՞նչ կերպ կարելի է կարդալ, օրինակ՝ «Չվերադարձան» պատկերում կանացի երկու հասակների հարևանությունը: Զանգեզուրի լեռների նման վերձիգ են, լեռների նման «կարծր» գեղեցկությամբ: Աղջիկը՝ նույն լեռներում բուսած մի դալար օշոշ: Բայց նրանց մեջ, հասակների, նախասիրությունների, վերապրումների տարբերությամբ հանդերձ, ինչ-որ բան խորապես նույն է: Կանցնեն տարիներ, աղջիկն էլ «կկարծրանա», կմնա գեղեցիկ, բայց ուրիշ, ծեր կնոջն ավելի մոտ գեղեցկությամբ, կպահպանի շատ տարբերություններ, բայց ավելի շատ կնույնանա այս ծեր կնոջ հետ, իսկ իր կողքին կկանգնի նույնքան նման և նույնքան տարբեր մեկ ուրիշ դեռատի աղջիկ:

Բայց ծերունին ու պառավ կինը, աղջիկն ու գանգրահեր տղան կյանքի իմաստությունը կրելով և դիտողին կշռավոր շատ բան ասելով, ամենևին չեն դարձել կենսականությունից զուրկ: Նրանք բոլորը ապրող ու մտածող, լիաշունչ կերպարներ են:
Երբ սենյակիդ պատուհանը բաց ես անում, հովի հետ անպայման շատ թե քիչ փոշի էլ ներս կգա: Վերջին տասնամյակում մեզ շատ հարկավոր նորի ու թարմի հետ միասին սովետահայ կերպարվեստ ներխուժեց նաև բավականաչափ փոշի, իսկ եթե փոշի էլ չէ, ապա այն, որ գուցե այլուր տեղին է, բայց մեզանում չի մերվում մեր ազգային խառնվածքի, ճաշակի ու պատկերացումների հետ և սպառնում է մեր արվեստն իր սեփական տան մեջ օտարացնել: Իսաբեկյանը այդ «սիրենին» դիմադրող, մեր արվեստի ավանդույթներն ու ռեալիստական հիմունքները անխախտ պահող ու զարգացնող «նառ»-երից մեկն է: Վկա՝ հոդվածիս առիթ տվող գործերը, որոնք մինչև վերջ մտածված են ու երփնագրված հայերեն: Եվ այդ հայերենը արդյունք է ոչ այնքան ավանդական նկարաձևերի պահպանման (Իսաբեկյանը նորի, ազգակցի, ու օտարի բարեբեր ազդեցությունից երբեք չի խորշել), որքան այն խոր հոգեհարազատության, որ գոյություն ունի Իսաբեկյանի և իր ժողովրդի, նրա այսօրվա կենսակերպի և մտածելակերպի միջև, և որը իմացական ու գեղարվեստական մեծ հավաստիություն է հաղորդել նկարչի վրձնածին: Եվ հենց արդի հայ կյանքի, հայ մարդու, հայկական միջավայրի, հայկական աշխարհզգացողության ճշմարտությունն էլ նկարչի ռեալիստական գեղարվեստական ձևին հաղորդել է հայկականություն և իրենով պայմանավորել նրա արվեստի տեղն ու դերը սովետահայ կերպարվեստում:
Հայրենական պատերազմի շրջանի, մանավանդ հետպատերազմյան տարիների մեր երփնագրի ամենամեծ նվաճումը պետք է համարել թեմատիկ պատկերի կուլտուրան: Այդ կուլտուրայի հաստատման և աճի ջանադիր մշակներից մեկը հանդիսացավ Իսաբեկյանը: Եվ ինքն էլ աճեց այդ ընթացքում: Եթե հեղինակի նախորդ կոմպոզիցիաների մեջ հաճախ նկատվում էր ճարտար արհեստականություն, որ կարծես նպատակ ուներ բոլորին ի ցույց դնելու, թե ինչպիսի վարպետությամբ է նա հաղթահարում բազմամարդ ու բարդ խմբավորումները, ապա այժմ նա ձգտում է ավելի ևս դժվարին, առավել բնականությանը, երբ գործադրված վարպետությունը մնում է պատկերի խորքում, կողմնակի աչքից թաքնված, բայց դրանից ուժգնանում են կտավի ճշմարտախոսությունն ու ներգործող ուժը:

Վահան Հարությունյան

Leave a Reply

Ձեր էլ-փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են *-ով