Վարդանյան Աիդա — Հայրենաշունչ արվեստ — թերթ, «Հայրենիքի ձայն», Ե., 08.08.1965

Posted on Հնս 19, 2015 in Uncategorized

Ավելի քան մեկ ամիս էր, ինչ Երևանի նկարիչների տան սրահներում բացված էր հանրապետության ժող.նկարիչ Էդ.Իսաբեկյանի ստեղծագործությունների ցուցահանդեսը: Երեք ընդարձակ սրահներ լցնող մեծ ու փոքր կտավներից հառնում էր հայրենաշունչ, հայաշունչ մի արվեստ, որ հպարտությամբ էր լցնում այցելուների սիրտը:
Երբ մի ընդհանուր հայացք էիք նետում կտավներին, ապա իսկույն զգում էիք, որ նկարչի նախասիրած երանգը կապույտն է, մի թեթև, եթերային կապույտ, որ ալիքներով անցնում է կտավից կտավ և ինչ-որ բարձր, ռոմանտիկ շունչ հաղորդում այդ կտավներին…Մեր լեռնաշխարհի կապույտն է դա, բարձունքների ու երկնքի, անդունդների ու կիրճերի, լեռնային առավոտների ու իրիկնամուտների երազային նրբերանգը: Եվ երբ արդեն մոտիկից էիք դիտում կտավները, ծանոթանում նրանց բովանդակությանը, զգում էիք, որ առանց կապույտի հնարավոր չէր արտահայտել այն ռոմանտիկ շունչը, որ Իսաբեկյանի ստեղծագործական խառնվածքի էությունն է:
Նկարչի ծննդյան 50-ամյակի առթիվ էր բացվել այդ ցուցահանդեսը և հանրագումարի էր բերում նրա ավելի քան 25-ամյա ստեղծագործական կյանքի արդյունքները: Եվ պետք է ասել, որ արդյունքները շատ են հարուստ: Դիտելով ցուցահանդեսը, չես կարող չզգալ, որ Իսաբեկյանը միշտ ասելիք է ունեցել, և այդ ասելիքը մեծ է եղել, որովհետև խորն են եղել նկարչի ստեղծագործական ներշնչման ակունքները: Հայրենի հող, հարազատ ժողովրդի դժվարին, բայց հերոսական դրվագներով հարուստ պատմություն, դարերի խորքից եկող հնամենի ու ազնիվ մշակույթ, պատմության քառուղիներում տառապած ժողովրդի վերածնության այդ, հայրենաշեն ու արդար աշխատանք – ահա ակունքներ, հարուստ ու անսպառ ակունքներ, որոնցից ստեղծագործական ներշնչումներ է ստացել նկարիչը: Եվ այդ ազնիվ ու մեծ ներշնչումները միանալով տարեցտարի կատարելագործվող վարպետությանը, չէին կարող չդառնալ ստեղծագործական այն հարստությունը, որ հայ գեղանկարչության հետաքրքիր, ինքնատիպ ու մնայուն արժեքներից է:
Մեծ, բազմակերպար կտավներ և հմուտ ձեռքով արված ճեպանկարներ, խոր հոգեբանական դիմանկարներ և ջրաներկ գործեր, որ թափանցիկ են բյուրեղի նման, գրքերի ձևավորումներ ու էքսպրոմտներ, որ անմիջական են ու վարակիչ…Դիտելով բազմաժանր այդ աշխատանքները, զգում ես, որ նկարիչն իր հոգու արմատներով կապված է հայրենի հողին, հայ ժողովրդի պատմությանը, մշակույթին, բնաշխարհին: Եվ հասկանալի է դառնում, թե իր ստեղծագործական ճանապարհին նկարիչն ինչու է այդքան սիրով ու այդքան հաճախ անդրադարձել հայ ժողովրդի հանճարեղ էպոսին, Վարդանանց, Դավիթ Բեկին, Մխիթար սպարապետին, Խ.Աբովյանին, Իսահակյանին, Դեմիրճյանին, Բակունցին…
Որտե՞ղ է հայ ժողովրդի ոգին, նրա հոգեկան կերտվածքն առավել ցայտուն, առավել վառ ու ամբողջական արտահայտվել, քան հենց իր՝ ժողովրդի շուրթերով հյուսված մեծաշունչ էպոսում: Շատ հայ նկարիչներ են դիմել էպոսին, շատերն են ներշնչում ստացել նրանցից և հասել ստեղծագործական հաջողությունների, բայց Էդ.Իսաբեկյանի մեկնության կետը տարբեր է մյուսներից, յուրահատուկ, յուրովի պատճառաբանված ու արդարացված: Սասունցի Դավիթը Իսաբեկյանի համար հսկա և դյուցազուն լինելուց առաջ մարդ է, մարդկայնորեն բարի, անմիջական մի կերպար, որ արտասովոր ոչինչ չունի: Իսաբեկյանի արվեստին բնորոշ խստաշունչ իրապաշտությունը և էպոսի յուրօրինակ ըմբռնումն է այդ մեկնաբանության ակունքը: Էպոսի նման մեկնաբանությունը ներդաշնակելով իր ստեղծագործական խառնվածքին, Իսաբեկյանը դավիթներով հարուստ մեր գեղանկարչության մեջ ստեղծել է սեփական Դավիթը, որ խորապես հոգեբանական է, համոզիչ, հմայիչ ու սիրելի:
Ցուցահանդեսը հարուստ է բազմակերպար կտավներով: «Մարտ քաղաքի համար», «Դավիթ Բեկ», «Հեծյալները», «Ավարայրի ճակատամարտը», «Տաթևի ծխախոտագործուհիները», «Պատասխան Հազկերտին» և բազմաթիվ այլ կտավներ խոսում են այն մասին, որ հանձին Իսաբեկյանի, մեր գեղանկարչությունն ունի մի վարպետ, որ համարձակորեն գնում է դասական արվեստի ճանապարհով ու զարգացնելով դասական ավանդները, ստեղծում արվեստ, որ պարզ է, ժողովրդային և լուրջ խնդիրներ է դնում իր առջև: Այդ կտավներից չի կարելի հատկապես չշեշտել «Պատասխան Հազկերտին» բարդ գործը, որ խոր պատմականությամբ է շնչում: Նույն կապտավուն, ռոմանտիկ երանգով է ողողված այս հսկա կտավը, մարդկային հոգու մեջ խորամուխ լինելու, մարդկայինն արտացոլելու նույն ազնիվ զգտումն է զգացվում նկարի բազմաթիվ կերպարներում: Որպես վճռականություն ու կամքի մարմնացում է պատկերված Վարդան Մամիկոնյանը, որն ասես իր մեջ միավորում ու ամբողջացնում է կտավի ամբողջ ոգին, բոլոր կերպարներից հորդող անձնազոհ ու ներշնչված հերոսականությունը:
Իսաբեկյանի կտավներից կորովի ու առնական մարդիկ են նայում մեզ, մեծ գաղափարներով, մեծ երազներով ապրող մարդիկ…Ժողովրդի հպարտ զավակներն են նրանք, որ ամեն ինչ առանց մնացորդի դնում են հայրենիքի զոհասեղանին, իրական, շոշափելի, բայց միևնույն ժամանակ ոգեղեն մարդիկ, որ պատրաստ են առասպելական սխրանքների: Դրանք սրի մարդիկ են ու գրչի մարդիկ, հարազատ ժողովրդի ուղին գեղեցիկ պայքարով ու հոգևոր գեղեցիկ հարստություններով լուսավորող մարդիկ:
Էդ.Իսաբեկյանը շատ է սիրում ժայռեր նկարել, կարծր, հաճախ պողպատի փայլ ունեցող ժայռեր են դրանք, որոնց շատ են բախվել շանթերն ու հողմերը, բայց միևնույն ժամանակ ինչ-որ քնքուշ քնարականությամբ ու մեղմ գեղեցկությամբ են ողողված այդ ժայռերը: Միշտ էլ խորհրդանշող իմաստ է դնում նկարիչն այդ ժայռերի մեջ: Հարազատ ժողովրդի հոգևոր կարծրությունը, բայց նաև գեղեցկությունն են խորհրդանշում դրանք: Դ.Դեմիրճյանի՝ հայ ժողովրդի հոգևոր կարծրությունն իր անմահ «Վարդանանքի» մեջ փառաբանած գրողի դիմանկարն է կերտում նկարիչը, ու նկարի ֆոնին ժայռեր են, հայկական կարծր ժայռեր, իսկ ծառերի ոտքի տակ լեռնային գետն է զարկում քարերին, Բակունցին է նկարում Իսաբեկյանը, և խոհուն, Բակունցի խառնվածքի պես խոհուն, ժայռերն ու անդունդներն են ֆոնին, Աբովյան է կերտում Իսաբեկյանը, և լուսավոր ժայռը պատվանդան է դառնում մեծ լուսավորչի ոտքերի տակ:
Ցուցահանդեսում շատ են ճեպանկարները, որոնք, ինքնուրույն մեծ արժեք ներկայացնելուց բացի, խոսում են նաև այն մասին, թե նկարիչն ինչպիսի մանրամրկիտ աշխատանքով ու հետևողությամբ է նախապատրաստվել իր մեծ կտավներն ստեղծելուն:
Դիտելով ցուցահանդեսը, չի կարելի չնկատել, որ նկարիչը միշտ քայլել է ժամանակի հետ, անդրադարձել է ժամանակի այրող հարցերին և, երբ դիմել է պատմությանը, ապա դա ևս կատարել է ժամանակի պահանջմունքով:
Ապրված է ստեղծագործական հարուստ մի կյանք, ստեղծված են բազում գործեր, որոնցից շատերն արդեն թանգարանային հարստություն են:
Նկարչի վերջին, հատկապես «Գանգրահեր տղան», «Ծերունու առավոտը», «Շինուհայրը», «Ակսել Բակունց», «Խնձորեսկը» և այլ գործեր լավագույն առհավատչյան են այն բանի, որ Էդ.Իսաբեկյանը թևակոխել է իր բուռն հասունության շրջանը, որ նրա հմուտ ու գունեղ վրձինը լի է զորությամբ՝ ստեղծելու գործեր, որոնք կգան իրենց հայրենաշունչ արվեստով առավել ևս հարստացնելու հայ գեղանկարչությունը:

Աիդա Վարդանյան

 

 

Leave a Reply

Ձեր էլ-փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են *-ով