Կուռցենս Ի. — Մարդասիրական ու լավատեսական դավանանքով — թերթ, «Հայրենիքի ձայն», Ե., 21.08.1985

Posted on Հնս 14, 2015 in Uncategorized

Լատիշ երիտասարդ արվեստաբան Ինգա Կուրցենսը Լենինգրադի Ռեպինի անվան գեղարվեստի ակադեմիայի շրջանավարտ է: Երեք տարուց ավելի է, ինչ նա հետաքրքրվում է հայկական մշակույթով, ուսումնասիրում հայոց լեզուն ու պատմությունը:
Հայկական ՍՍՀ ժողովրդական նկարիչ Էդվարդ Իսաբեկյանի անհատական ցուցահանդեսի առթիվ գրված նրա այս հոդվածում խոսվում է նկարչի ամենածավալուն աշխատանքի՝ «Պատասխան Հազկերտին» կտավի մասին:

888Դեռևս ուսանողական տարիներին Է.Իսաբեկյանը ծանոթ էր հայ պատմիչների աշխատություններին, իսկ Եղիշեի պատմական, միևնույն ժամանակ բանաստեղծական «Վասն Վարդանայ և հայոց պատերազմի» աշխատությունը ոգեշնչել էր երիտասարդ նկարչին՝ այդ թեմայով ստեղծելու բազմաթիվ նկարներ: Հարկ է նշել, որ մի կողմից այդ պատմության թեմաներով ստեղծած հաստոցային նկարները («Ղևոնդ Երեց», «Ավարայրի ճակատամարտում պարսիկների դեմ կռվող կանացի գունդը», «Պատասխան Հազկերտին», «Արծվի»), մյուս կողմից դրանց ոճավորումները նկարչին մղում էին իր նախորդների մոտ փնտրելու իրեն հոգեպես, գաղափարապես, վարպետությամբ հոգեհարազատ նկարիչների: Այդ պատճառով է, որ այդ նկարները դիտելիս ծանոթ լինելու ինչ-որ զգացողություն ես ունենում: Իր հերոսների բանաստեղծական մեծարումը, նկարչի կրքոտ մոտեցումը նկարին ու նրա հնարավորություններին նկարչին մոտեցնում են ուշ Վերածննդի դարաշրջանի վարպետներին, գեղանկարչության ասպարեզում, գոյություն ունեցած այն ուղղություներին, որոնց շնորհիվ հետագա դարաշրջաններում երանգային մատիտանկարչության օգնությամբ ստեղծվում էր գեղանկարի տպավորություն:
Ամենագլխավորը, որ Էդուարդ Իսաբեկյանը հարազատեցնում է Վերածննդի գաղափարներին, նրա հերոսների ազնիվ պոռթկումներն են.լինեն նրանք տղամարդիկ թե կանայք, ծերունիներ թե երեխաներ, նկարիչը միշտ նրանց պատկերում է ֆիզիկապես ուժեղ, և հենց այդ ֆիզիկական ուժի շնորհիվ էլ՝ գեղեցիկ ու հմայիչ: Նկարիչը կարողանում է վստահություն ներշնչել իր հերոսների հանդեպ.ակնհայտ է, որ նրանք շատ բանի են ընդունակ, նրանց ավյունը անսպառ է թվում: Հենց սա՛ է Է.Իսաբեկյանի արվեստի գաղափարա-գեղագիտական ուղղվածությունը: Նա առաջին հերթին շեշտում է իր ժողովրդի դրական որակները: Դա հատկապես ակնհայտ է Է. Իսաբեկյանի մեծածավալ գեղանկարչական ստեղծագործության մեջ:
1960-ական թթ. հայկական գեղանկարչության ակտիվ զարգացման շրջաններից մեկում է, որ ստեղծվեց և իրեն տիրականորեն հաստատեց «Պատասխան Հազկերտին» պատմական թեմայով կտավը:
Նկարը հասարակական մեծ արձագանք գտավ մամուլի էջերում:

999Այդ կտավը խմբային մեծ հորինվածք է, ուր Իսաբեկյանը ձգտել է մարմնավորել համահավաքության, ժողովրդի միավորվածության գաղափարը, ժողովուրդ, որը լի է հայրենիքը հերոսաբար պաշտպանելու վեհ պատրաստակամությամբ: Այս մոտեցումը ամենևին պատահական չէ, քանի որ հիմք ունենալով ազգային-ազատագրական շարժումները, հայկական պատմական գեղանկարչությունը իր կազմավորման առաջին շրջանում ձգտում էր ստեղծել դրական հերոսների կերպարներ, որոնք օրինակ ծառայեն սերունդներին: Օրինաչափ է, որ հայկական պատմական գեղանկարչության մեջ դրական հերոսների գաղափարների որոնման ու մարմնավորման խնդիրը իրականացվում է կյանքային բնօրինակների միջոցով, որի վառ օրինակն է Է.Իսաբեկյանի այդ ստեղծագործությունը: Նկարիչը ձգտել է իր նկարում պատկերել ժողովրդի աննկուն ոգին, ընդ որում պատկերել իրապաշտական լեզվով: Է.Իսաբեկյանը բնույթով պլաստիկ-կոլորիստ է, որը իր խնդիրն է համարում ճշմարտացիորեն, առանց աղճատման առարկայացնել բնության և մարդու զգայական իր ընկալումը: Այս պատճառով մեծ հասարակական գաղափարներ մարմնավորելու և դրանք իրապաշտորեն արտահայտելու կերպավորման միջոցներ որոնելու ընթացքում նա դիմում է ոչ թե 19-20-րդ դարերի սահմանագծի 20-րդ դարի ավանդույթներին, այլ Վերածննդի դարաշրջանին, բարոկկոյի դարաշրջանին, 17-րդ դարի իրապաշտ նկարիչներին, առաջադիմական ռոմանտիկներին: Այս իմաստով իր ազգային գեղարվեստական դպրոցի նկարիչների շարքում Է.Իսաբեկյանը հանդես է գալիս որպես ավանդույթների առաջամարտիկ:
Ձգտելով թափանցել նկարի բովանդակության մեջ, մենք անխուսափելիորեն առնչվում ենք արտահայտչական միջոցների դերին.ոչ միայն թե ինչ է արվել, այլև ինչպես է արվել, կարճ ասած՝ փորձում ենք բովանդակությանը մոտենալ ձևերի վերլուծության միջոցով:
Այստեղ առաջին հերթին արժե խոսել տարածականության մասին: Իսաբեկյանի աշխատանքներից շատերում այն համարվում է էնպիրիկորեն ընկալվող տարածության շարունակությունը: «Պատասխան Հազկերտին» կտավում այն ընդգծված է նկարի տարածական և համարյա բնական մեծության կերպարների չափերով: Ընդհանրապես հայկական հաստոցային գեղանկարչության մեջ այս առաջին մեծածավալ աշխատանքն է, որի չափերը թելադրված են ժողովրդի համար կարևոր, մեծանշանակ գաղափարներ արտահայտելու նկարչի միտումով: Կտավի գաղափարների թափն ու նշանակալիությունն ընդգծելու միտումով: Հեռանկարի կոորդինացման շնորհիվ, որի օգնությամբ ստացվում է որոշակի տարածության զգացողություն, դիտողը դառնում է կտավում ծավալվող իրադարձությունների անմիջական մասնակիցը, ունենում է հենց այդտեղ, այդ պահին, իր աչքի առջև ծավալվող գործողությանը ներկա լինելու տպավորություն: Առարկաների, հատկապես շարժվող առարկաների արտահայտչական կոնկրետությունը ստեղծում է տվյալ պահին վրա հասած լինելու զգացողություն: Տվյալ պահին.ահա, պահի այսպիսի հաստատումը գրավում է, այն նկարչին թույլ է տալիս ժամանակային առումով հեռավոր իրադարձությունները ներկայացնել որպես այս պահին ծավալվող դեպքեր: Այս ամենից զատ, Իսաբեկյանն այնքան կրքոտ ու սրտանց է տրվում գործուն, ազգային կյանքի առումով պատասխանատու դեր կատարող անհատի կերպարը կերտելուն, որ նրա անձնական վերաբերմունքը դեպի պատկերածը միշտ էլ ի հայտ է գալիս շատ ակնհայտորեն:
«Պատասխան Հազկերտին» կտավում շատ բան կա, որին հասու չէ ամեն մի նկարիչ, որը ոչ միայն ուսանելի է, այլև արժանի ամենայն հիացումի: Իսաբեկյանը վարպետորեն տիրապետում է հեռանկարային տարբեր դիրքերի: Կտավի յուրաքանչյուր կերպար գրավում է իր զգայական, պլաստիկ ուժով, զգացմունքներով, պոռթկումների գեղեցկությամբ, գեղանկարային հարստությամբ: Այս ամենն արդեն մասնագիտական արժանիքներ են:
Իսաբեկյանն իրեն օրգանապես զգում է աշխատավոր մարդ, նույնպիսի տքնող, ինչպիսիք որ են իր փառաբանած հերոսները: Իր ստեղծագործական աշխատանքը սովորական աշխատողների գործի մասը համարելը նրա արվեստի արմատն է, որից էլ ընձյուղում են նրա մարդասիրական ու լավատեսական վեհ գաղափարները:

 

Ինգա Կուրցենս

«Հայրենիքի ձայն», 21.08.1985թ․

 

Leave a Reply

Ձեր էլ-փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են *-ով