Դարձավ 60 տարեկան և ուրախ ծիծաղ-ժպիտ առաջացրեց ընկեր-բարեկամների շրջանում:
Իմ արվեստանոցը հինգերորդ հարկում է, եթե ներքնահարկից հաշվես` վեց, բարձր-բարձր աստիճաններով, ու եթե օրվա ընթացքում հարկ լինի մի քանի անգամ բարձրանալ և իջնել, այսօր էլ Վանիկ Սանթրյանը դա կանի հաշված րոպեներում, ի տարբերություն մյուս իմ ընկերների, որոնց ետևից ժամերով պիտի սպասեմ:
Սակայն ինչո՞ւ մեր ճանաչված լրագրողի ու արձակագրի մասին գրելու համար ես եմ գրիչ վերցրել և ոչ թե իր գրչակից ընկերները:
Նախ ասեմ, որ ինքս գրականություն շատ եմ սիրում, գրական ընկերներ եմ ունեցել և ունեմ` Համո Սահյան, Սերո Խանզադյան, Վահագն Դավթյան, Հրաչյա Հովհաննիսյան: Չէի ասի, թե առանձին սեր ունեմ գրելու նկատմամբ: Գրել եմ առիթից առիթ, ինչպես ասենք, գիրք եմ գրել իմ ծննդավայր Իգդիրի մասին, որը չէի կարող չգրել:
Նաև սիրով ընթերցող եմ, շատ եմ կարդացել, և ահա, տարիներ առաջ, ի նշան մեր ընկերության` Վանիկ Սանթրյանն ինձ նվիրեց իր «Մաշտոցի որդիները» պատմական նովելների գիրքը, որն ընդգրկում է մի հսկա ժամանակահատված` «Մաշտոց – Նայաթ-Նովա»: Ասացի` մեկ-երկու նովել կարդամ, երևի հերիք կլինի, բայց կարդացի մի շնչով, մինչև վերջ: Ու թող ներեն ինձ ընթերցողն ու Վանիկ Սանթրյանը, զարմացա, որ այդ գիրքը գրել է մի «սովորական» լրագրող, այլ ոչ թե` մեր անվանի-անվանի պատմավիպասանները:
Ինչպիսի՜ զարմանալի պատկերներ ու համեմատություններ է սփռել նա իր գրքի էջերում` երևի մի ամբողջ դիսերտացիա կարելի է պաշտպանել: «Նա իր աշակերտների հետ բերում էր հայոց լույսը` հայոց գրերը: Այդպիսի հաղթանակով դեռ տուն չի դարձել ոչ մի զորավար»: «Գիշերվա գինարբուքի հետքերը չէին սրբվել մխացող խարույկների վրայից ու կիսահարբած ձիապանների դեմքերից»: «Կաթողիկոսի և ուղեկից իշխանների բարկությունը լցնելու համար այս անդունդը լիուլի կհերիքեր»: «Մեծերը չեն մեռնում, մեծերը լույս են դառնում» և այլն:
Ես ափսոսացի, որ այն ես չեմ ձևավորել, և երբ պատրաստվում էր գրքի ռուսերեն հրատարակությունը (ցավոք, 1990 թվականին նրա շարվածքը տպարանում ցրեցին «հրատարակիչները»… ռուսերեն լինելու պատճառով), ես ափսոսացի, որ արդեն չեմ կարող ձևավորել, որովհետև տեսողությունս այլևս այն չէր:
Վանիկ Սանթրյանի այս գիրքն անպայման կարդացեք, և պատահականություն չհամարեք, որ Հալեպի գրախանութում այն գնելով, մի բարձրաստիճան հոգևորական շուտով գիրքը վերածել է արևմտահայերենի և շքեղ հրատարակել Անթիլիասում: Հազվադեպ երևույթ, և մանավանդ որ հեղինակին ոչ թարգմանիչը գիտեր, ոչ էլ Անթիլիասի հոգևոր հայրերը: Հիմա «Մաշտոցի որդիները» դասագրքի նման է ընթերցվում սփյուռքի դպրոցներում:
Ապա: Ժուռնալիստիկան, գրականությունը Վանիկ Սանթրյանի կոչումն են: Ինձ ասացին, որ Համո Սահյանը, որ կյանքի վերջին շրջանում գրեթե լրագրային երկարաշունչ հոդվածներ չէր կարդում, մի շնչով է կարդացել Վանիկ Սանթրյանի «Դեպի Արցախ` պատերազմի ճամփաներին» ծավալուն ակնարկը «Երեկոյան Երևան» թերթի 1992 թվականի համարներից մեկում: Դա ես էլ եմ կարդացել և շատ հավանել` գրողական գործ:
Այնուհետև: Ես Վանիկ Սանթրյանի մասին գրելու գրիչ վերցրի, որովհետև նա հայ արվեստագետների բարեկամն է, հայ նկարիչների բարեկամը: Եվ ահա մի 7-8 տարի առաջ, արդեն հասուն տարիքում նա համարձակվել էր վրձին վերցնել, բայց ոչ թե այնպես, ինչպես շատերն են վերցնում: Ես և Հովհաննես Զարդարյանը նրա աշխատանքին հետևել ենք, եթե պետք է եղել` խորհուրդներ տվել: «Ականջ դիր, թե ինչ ենք ասում, բայց նկարիր քոնը»: Հիմա, ճիշտ է, գեղանկարչության ասպարեզում նա ո՛չ նոր խոսք ասելու է եկել, ոչ էլ նման հավակնություն ունի: Բայց պարզապես խոխոջուն առվի նման իր գունազգացողության երգն է հյուսում: Եվ նորից մի վկայություն բերեմ. իմ արվեստանոցում միայն իմ նկարներն են կախված, ուրիշ ոչ մեկի գործ չկա իմ պատերին, բացառությամբ Վանիկ Սանթրյանի մի փոքրիկ մենատիպ գործի, որը շատ եմ հավանել: Իսկ ինձ ճանաչողները գիտեն` ես շատ բան չեմ հավանում: Վանիկ Սանթրյանի այս փոքրիկ-փոքրիկ պատկերները հենց փոքրիկ-փոքրիկ երգի են նման:
Ու չկարծեք, թե երգեր չի գրում, ուզենա երաժշտություն կհորինի և հորինում է, ռադիոյի ֆոնդում կա նրա երգը` «Հայ Արցախ», հնչում է մեր երգիչների կատարմամբ:
Ուզենա` բանաստեղծություն կգրի…
Եվ վերջինը: Ավելի քան տասը տարի է, ինչ Վանիկ Սանթրյանի հետ մտերմություն, ընկերություն եմ անում: Ես նրան ընկերացած երկու անգամ եղել եմ իր հայրենի Լեռնային Ղարաբաղում, Լեռնային Ղարաբաղի համար ծանր օրերին, ոչ թե շրջելու համար, այլ մարդկանց խոսք ու հույս, լույս տանելու: Մեր գլխի վրայով արկեր են թռել, մեր իջևանած հյուրանոցի մի հարկի կեսը չկար` Շուշվա թուրքերից եկած արկն էր տարել, մյուս կեսն էլ ուրիշ արկ կարող էր տանել մեր` այնտեղ գտնվելու օրերին: Ես նրա հետ ընկերացած եղել եմ Մոսկվայում, Հայաստանի տարբեր շրջաններում: Ուր էլ գնաս նրա հետ, կշրջապատվես նրա բազում ընկերներով, բարեկամներով, կշրջապատվես ընկերասիրությամբ, բարությամբ:
Եղավ մի պահ, որ խաթարվեց իմ և Վանիկ Սանթրյանի միջև ստեղծված մտերմությունը: Ես ականջ դրեցի մի չար մարդու չար բամբասանքին, նույնիսկ անունը չեմ ուզում տալ, Աստված իր հետ: Բայց դա, փառք Աստծո, երկար չտևեց, և այսօր շատ ուրախ եմ, որ Վանիկ Սանթրյանը դարձյալ իմ բարեկամն է, դարձյալ ծտի թեթևությամբ վերուվար է անում իմ բարձր-բարձր աստիճաններով ու դրանից հետո ինձ հետ գինու գավաթ բարձրացնում:
Ես այսօր շնորհավորում եմ «Մաշտոցի որդի» Վանիկ Սանթրյանի 60-ամյակը և ցանկանում, որ առաջիկա տասնամյակներում ևս նա զվարթ զրնգա իմ հեռախոսազանգերում և աշխույժ թռչկոտի դեպի իմ արվեստանոց բերող աստիճաններին:***
Մնացել եմ ես անտուն,
Մնացել եմ ես անքուն,
Մոմի լույսով ոռնոցիս
Ձեն չի տալիս ոչ մի շուն:***
Մի հայ բոշա
Առանց թոշակ,
Կարգվեց ազգիս
Հոգու մշակ:
Տես նաև`
Սանթրյան Վ. — Դեպի Արցախ. պատերազմի և խաղաղության ճամփաներին — «Հրազդան», Ե., 2000, էջ 147:
Իսաբեկյան Է. — Անհանգիստ ու որոնող, իր գործին նվիրյալ Վանիկ Սանթրյանը (Խոսք ծննդյան 60-ամյակի առթիվ) — թերթ, «Հայաստանի Հանրապետություն», Ե., 06.03.1995
Posted on Հկտ 22, 2018 in Uncategorized