Ի՜նչ հրաշք երգեցողություն է գնչուների երգը… 05.07.1992

        Ի՜նչ հրաշք երգեցողություն է գնչուների երգը… Ողջ աշխարհի ցավն ու ուրախությունը մի տեղ հավաքած՝ մեկ հասնում է ցավի ու կսկիծի ծայրահեղության և … ընդվզում անսանձ, անկաշկանդ ուրախության… Ի՞նչ բան է դա… ոչ սկիզբն է հայտնի, ոչ վերջը… և ընդամենը բուռ-բուռ ցրված ողջ աշխարհում…
       …Չունեն, ազատված են կրոնական բոլոր արատներից… ինչպ՞ես են մնացել այդպես ջինջ, մաքուր, անխառն…ապշելու բան է: Թռչո՞ւն են, ի՞նչ են, ապրում են մի բուռն հատիկով և… երգում են, երգում բոլորի համար…
Տեր Աստված, ե՞րբ ես ստեղծել այս ժողովրդին, որին մի կտոր հող չես նախատեսել այս լայնարձակ աշխարհում, երբ ամեն մի անմաքուր ցեղ տիրակալ է իրեն համարում…
       Ովքե՞ր են այդ հեգ ժողովուրդը, երկնքի՞ց են իջել, թե՞ ինչ-որ մեծ ժողովուրդ են եղել, որին այլևս չի բավարարում ոչ մի աշխարհագրություն…
        Իրենց երգերի մեջ մի ահավոր թախիծ կա… և մի ահավոր անհոգություն և անկաշկանդ ուրախություն… Ոչ մի ժողովուրդ չունի այդ ազատությունը ոգու, ոգու՜, որ ամենազոր է…
       Բայց ո՞վ են դրանք. ինձ համար դա անհասկանալի առեղծված է (գուցե և կա ինչ-որ տխմարագույն բացատրություն), բայց խելոք են, խորամանկ են, շնորհք ու ընդունակություններ… գուշակներ են՝ այսօրվա և վաղվա…արվեստի սիրահարներ են անմոռաց և արհեստների վարպետներ…
Եվ քչով, մի ճնճղուկի չափ չափավոր իրենց ապրուստում… Եվ ոչինչ, ոչինչ չպահանջող մարդկությունից… մի թիզ հող անգամ… Ի՞նչ է սա, ո՞վ կարող է բացատրել այս առեղծվածը. ոչ ոք: Բոլոր ժամանակներում հալածել, կողոպտել, ոչնչացրել են իրենց և իրենցից ցածր լինելով և՛ խելքով, և՛ շնորհքով… Քնձռոտ թաթարներն անգամ, որ Ղրիմում ապրելով՝ ծով չեն մտել լողանալու, այսօր հող են ուզում Ղրիմում…
      Հող են ուզում… գագաուզները, չեչենները, ադրբեջանցիները, օսերը, քրդերը, Աստված գիտի, թե էլ ով… Սրանք ոչինչ չեն ուզում: Ինչու՞, ոչինչ չե՞ն ունեցել, ինչի՞ վրա են ստեղծվել, եթե ոչ հողի, ապա որտե՞ղ… ուրիշ մոլորակու՞մ…
         Ես մինչև հող խոնարհվում եմ իրենց առաջ, հոգուս խորքում սիրել եմ իրենց, հարգել, քան ռուսին կամ անգլիացուն, որին ուզեք:
Հայերն էլ են ունեցել գնչուներ՝ «բոշաներ», ինչպես ասվել է… Ովքե՞ր են եղել նրանք՝ այդ հայ բոշաները… Գեղեցիկ էին, թուխ, բարձրահասակ, գանգրահեր, պնդակազմ, հպարտ…մեր բոշաները՝ «Կոնդում» ապրող (պիճ Բաբիկը, իր հայրը՝ ականջին ոսկի օղ)…
      … Տեր Աստված, չե՞ս ամաչում քո դաժանությունից այդ հրաշք ժողովրդի նկատմամբ: Միակ ցանկությունը այդ ժողովրդի եղել է ազատ լինելու ցանկությունը, տենչը, և մինչև այսօր պահում են՝ տանելով ողջ մարդկության անհասկանալի ատելությունը… Թքեմ մարդկության վրա: