Փարիզ…1970

       12.10.1970 Առավոտյան Մոսկվայում էինք: Հիմի ժամը 12-ն է, Փարիզում ենք:
      *** Ոտքով մեր հյուրանոցից հասա Լուվր և վերադարձա! Հետո եկավ «Մարատը» և իր մեքենայով շրջեցինք ամբողջ լատինական կվարտալը, Պիգալ և հրապարակները: Պիգալ… հո բոզեր չե՜ն…
      13.10.1970 Ոչ մի տեղ բաց չէր և ոչինչ չտեսա: Տեսանք «Կոնդոր», թե «Կոմանդոր» ֆիլմը` հնդիկների շուրջ հնարված (Կարբիսը Ջիջերջյան հրավիրեց):
       14.10.1970 Կյանքիս երջանիկ օրերից (շատ քիչ) մեկը… Լուվր:
      *** Ցուցահանդեսում ասեցի, որ փոխեն գրաֆիկան և քանդակը:
      *** Տուն գալուց 5 ֆրանկ փող գտա: Կյանքիս մեջ առաջին անգամ փող գտա, էն էլ Փարիզում:
      Երեկոյան Ութուջյանը հրավիրեց ընթրիքի Լիդոյում, որը ավելի էքսցենտրիկ է և թանկ, քան Ֆոլի Բերժերը: Ասեմ` հետաքրքիր էր կամ զարմանալի, սուտ կլինի և ո՛չ զարմանք, և ո՛չ էլ իսկապես հետաքրքիր է… Ինչ իմանամ` ում ներվերի համար են ստեղծել, բայց իմ ներվերը դրա պահանջը չեն զգում… «Ծերության նշա՞ն» է և այլն, ոչ! Պարզապես այդպիսի դոզան անիմաստ է, չտեղավորվող… Եվ հետո այդ բանը արևելքի ծնունդն է և մեր թագավորները, իշխանները ավելի գրավիչ «խալխ» են ունեցել: (Այս Ութուջյանը հանճարեղ ճարպիկի մեկն է և շատ օգտակար մեր ազգին! Եվ անհամեմատ իր տարիքին գործունյա: Ես գոնե սրա հետ շատ հույս եմ կապում:)

17.10.1970 Եղել ենք Վերսալում, Տյուլրիում («Ծուլրի»` ինչպես կասեր «Կամյոն»):
     *** Բարբիզոնում… մտա Միլեի տունը…
     *** Առավոտյան «Արտ մոդեռն», պարոն Քոչարի գործերից կար դրված…
Լավ չնայեցինք, որովհետև շտապում էինք Վերսալ: Նորից կնայեմ:
     *** Ցուցահանդեսում մարդ լինում է եփեջա!
     *** Եղանք Հակոբ Առաքելյանի տանը: Այ, լավ մարդ! Նախկին դաշնակցական պարուչիկ, բայց 600 դոլարով ամբողջ Գյուրջյանը տալ Հայաստանին, դա նշանակում է նվիրել կարծեմ! (կինը Չինաստանի ռուս էր և շատ պատվելի մարդ):

     18.10.1970 Ուրեմն ես ամեն օր կարող եմ նայել իմ աստվածներին… Իմ, ի՜մ աստվածներին, և Էնգրը միացավ նրանց! Նամանավանդ պորտրետները! Ամենաահավորը Ռեմբրանդտի ավտոպորտրետն էր… և Վիրսավիան — Հենդրիկեն, իսկ Сарданипол-ը… «մի քիչ» Խիոսին կուրացնում է… ամբողջ կիրք է! և արյուն…
      Երեկ նայեցի Գոյայի առանձին ցուցահանդեսը.սև, սպիտակ, կարմիր և երկնագույն:
      19.10.1970 «Մսյո» Բեգլարյանը սովորական ղարաբաղցի դուրս եկավ… Լավ էր, որ ունեցածը մի բան չէր, թե չէ «Բակինսկիյ պրիկազչիկը» քրտնելու էր:
Երկու րիսունոկ կար Մատիսի վերջին շրջանի և մի միջակ` Պիկասոյի: Մնացածը խլամ էր, որ ցիգանի գներով առած պիտի լիներ! Եվ ինչ «մսյո», պարզապես նախկին պրիկազչիկը «Մինթոևի»:
      *** Բնակարանը լավն էր կապիկի!
      *** Հետո նորից Լուվր… Ռուբենսի դահլիճը, Մեդիչիների սերիան` 20 ահռելի կտավներ, և տեսա` Դելակրուան որտեղից է կարմիրներն ու «սպիտակները» (դեղնասպիտակ) վերցրել: Մի զարմանալի կարմիր, որ կարծես հիմի պիտի վառվի…
     *** Սքանչելի փոքր հոլանդացիք:
     *** Ներքևի հարկում (արևելքի) կար մի ֆիգուրա «Տրդատ»` հարցականով նշված… Բայց հարցականը ավելորդ էր, վասնզի քիթը և (շորերը) միրուքի` բահի նման ծայրը մատնում էր հային: Միրուք` առանց հարդարանքի և «բնական» (առանց ձևավորված):
      *** Աղասու հետ ճաշեցինք…
Չես հասկանում, թե որն է սրանց գլուխ չգովացողը… Երեկոյան նայեցինք «Հայկական մուզեյ» կոչեցյալը… Ուզածդ գյուղին կխայտառակի իր «հարստությամբ»… բայց սքանչելի տեղում է, տնօրինողն է միլիոներ Ֆրանգյանը, ավելի շուտ ստեղծել է զբաղմունք իր սիրուհու համար (ֆրանսուհի, ոչ նախանձելի):
     *** Տուն բերեց: Ճանապարհին «տոնիկ» խմեցինք:
      20.10.1970 Երեքշաբթի երեկոյան: Այսօր բոլոր թանգարանները փակ էին և մենք ազատ էինք և որպես «ազատության» չսովորած մարդ, չգիտեի, թե ինչով զբաղվեմ… և ինչ կարող եմ անել, երբ ոչ լեզու գիտես, ոչ փող, որ «ժաժ» գաս:
     *** Ում պատահեցինք` Հ.Պարոնյանի «ցեղից» էին… իրենց մանր-մունր բիզնեսային հոգսերով տառապող… Անգամ «միլիոները»` Ֆրանկյանը հոգս ունի…
      *** Եվ մի շաբաթ է անցել և արդեն կարոտել եմ Երևանին, քյորփեքին, արվեստանոցիս (հատկապես), Լյովային, Ժորային, Բորիսին… և Ռոզային…այո!
      Իսկ Լուվրը… դժվար է, շատ դժվար, որ ստիպված ես (շատ տեսնելու համար) Դելակրուայից հետո վազել Ռեմբրանդտի սենյակը… «Նախադու»-ի նախաճաշի նման բան է դառնում… (ուտում ես, երբ չես ուզում ուտել), ստիպված նախաճաշելով վազում ես:
     *** Վաղը չեմ վազելու, կնայեմ այն, ինչ ուզում եմ: