Գալստյան Ս. – Մաեստրո Իսաբեկյանը (Էդ.Իսաբեկյանի 90-ամյակի առիթով) – թերթ, «Գրական թերթ», Ե., 05.11.2004

Posted on Փտր 1, 2016 in Uncategorized

Տարիներ առաջ նկարիչ ընկերս Էդուարդ Իսաբեկյանի արվեստանոցում դիմեց նրան, անվանելով` Մաեստրո:

Ես խեթ նայեցի նրան և որոշեցի, որ հենց դուրս գանք արվեստանոցից, հանդիմանեմ այդ բառի համար: Մենք երկար մնացինք արվեստանոցում. նրանք գինի էին խմում, իսկ ես որոշեցի ուշադիր դիտել արվեստագետի աշխատանքները, որոնք հանդիսավորությամբ զբաղեցնում էին արվեստանոցի պատերը: Ասես ես փորձում էի «խմել» վարպետի ներկապնակի բոլոր գույներն ու երանգները, և դրանով իսկ լավ հասկանալ նրա արվեստի ուժը, ինչպես իրենք էին խմում գինին ու հասկանում… գինու ուժը:

Երբ արվեստանոցից դուրս եկանք, ես արդեն փոխել էի մտադրությունս: Իսկ ես ուզում էի հանդիմանելով ընկերոջս, հիշեցնել, որ «Մաեստրո» ասել են միայն Երվանդ Քոչարին: Ես ինքս, ուսանողական տարիներին, երբ «Սկվազնյակ» սրճարանում հավաքվում էինք Քոչարի շուրջը և կլանված լսում նրա արվեստաբանության «դասերը», նրան միշտ դիմել եմ Մաեստրո:

Ո՛չ, նրան այս բոլորը չասացի, այլ որոշեցի հաճախակի լինել Իսաբեկյանի արվեստանոցում, հաճախակի լինել ունկնդիրը նրա հոգեթով խոսքի և ակնդիրը` նրա վիթխարի արվեստի: Մեր հաճախակի շփումները, որի առիթը տվեց նաև նրա «Իգդիր» սքանչելի վեպը, ես սիրեցի նրա ըմբոստ ոգին, նրա աշխարհը, ուր թագավորում են մարդը և բնությունը: Ես հիացա նրա գրչի զորությամբ ստեղծված անպաճույճ խոսքով, գրական-գեղարվեստական պատկերներով, վրձնի զորությամբ ստեղծված պատմա-գեղագիտական արարչագործ տեսարաններով: Հասկացա, ըմբռնեցի, որ նրա արվեստը ժամանակներ և տարածություն չի ճանաչում, և որ նրա ակունքները բխում են մայր հողից. ինչը և հաստատվում է նրա ստեղծագործական ուղու առանձնահատուկ բնութագրով: Ես հասկացա, նորովի ճանաչեցի Իգդիր քաղաքի «ուսյալ զավակի» արվեստը: Եվ հենց այդտեղ էլ, նրա արվեստանոցում, նրա կտավների վրա զգացի հեղինակի վիպական շունչը, երազային աշխարհը, դյուցազնական պատումը, իրեն ծնող ու սնող ժողովրդի հերոսական անցյալը, վրձնով վերարտադրողի ձգտումները: Իր ժողովրդի առնական կերպարը նա պատկերել է «Ավարայրի ճակատամարտը» և «Պատասխան Հազկերտին» մեծածավալ կտավներում: Դեմիրճյանի պատմավեպով ներշնչված Իսաբեկյանը արարել է պատմական դրվագներ, ուր առաջին իսկ հայացքից աչքի են զարնում ազգային միջավայրն ու ազգային ոգին, առանց որի դժվար է հասկանալ Վարդանանց պատերազմի բուն էությունը:

Պատմական թեմատիկայի վիթխարի ժառանգությանը զուգահեռ, նկարիչն ստեղծել է դիմանկարների մի ամբողջ պատկերասրահ: Ստեղծել է սրտի կանչով և վրձնի հզորությամբ: Անհնար է չնշել հատկապես հայ գրողների` Խ.Աբովյանի, Սայաթ-Նովայի, Դ.Դեմիրճյանի, Ա.Բակունցի մոնումենտալ դիմանկարները: Բակունցը Իսաբեկյանի կուռքն էր և կտավիվրա իր կերպարով որպես կուռք էլ հառնում է գրողը` իր հարազատ միջավայրի խոսուն ֆոնի վրա: Այստեղ գեղանկարչի վրձինն արարել է ժամանակն ու տարածությունը, կերտել գրողի վեհությունն ու սերը` իր լեռնաշխարհի հանդեպ: Ըստ էության, հանրահայտ թեմաներն ու մոտիվները մշակելու և ոճավորելու ընթացում նկարիչը ամեն ինչ դիտել է հայ դասական գեղանկարչության սկզբունքներով` զինված ժամանակի պահանջով:

Բազմազան է Իսաբեկյանի պոետիկան, նրա ոճաձևաբանական ըմբռնումները, նրա արվեստին խորթ են ժանրային սահմանափակումները, այլազան է նրա տեխնիկան` յուղաներկ, ջրաներկ, պաստել, տեմպերա, մատիտ, գուաշ, ածուխ, տուշ, անգամ ֆլոմաստեր, գունավոր մատիտներ:

Մեր էպոսի հանդեպ ունեցած նրա բացառիկ հետաքրքրությունը նախ ստիպում է նրան 1956 թվականին անդրադառնալ Սասունցի Դավթի կերպարին` ստեղծելով «Պատանի Դավիթը» մոնումենտալ կտավը, իսկ 1994 թվականին նկարազարդեց էպոսի նոր հրատարակությունը, որի ամեն մի թերթ-նկարազարդումը ինքնուրույն պատկերի արժեք ունեն:

Էդուարդ Իսաբեկյանը վարպետ է նաև գրքային պատկերազարդումների ժանրում. Դեմիրճյանի «Վարդանանքը», Թումանյանի «Թմկաբերդի առումը», Խանզադյանի «Մխիթար Սպարապետը»: Գրքային ձևավորման արվեստում սրանք այն աշխատանքներից են, երբ նկարիչը հանդես է եկել ոչ իբրև նեղ իմաստով նկարազարդող, այլ իր նկարչական հնարքներով` պարզապես հարստացրել է գրական երկի գեղարվեստական պատկերաշարը տեսլական առումով: Այստեղ խաչմերվում են հզոր անհատականություններ, սինթեզվում են մշակութային տարբեր արժեքներ, և դա արվել է տաղանդի և վարպետության հզոր թռիչքով:

Մի ամբողջ նկարաշար` հայրենի բնապատկերներ, կոմպոզիցիոն աշխատանքներ արարված են խորհուրդներով լեցուն ` առօրեականի ու ռոմանտիկականի համադրությամբ: Ահա կանգնած ես միջին ծավալի մի կտավի առջև. հեղինակն անվանել է` «Անհանգիստ ձիեր»…ասես մարդը, առնական մի այր փորձում է սանձել ոչ թե անհանգիստ ձիերին, այլ սանձում է ժամանակն ու տարածությունը, բնության խելահեղությունը:

Հապա նրա բնանկարները. երբեմն մեծակտավ, երբեմն փոքրածավալ, սակայն բոլորն էլ գունեղ, հեքիաթային, և բոլորն էլ զարմանալի ինտիմ ներաշխարհով…Չէ’, անհնար է ինքդ քո մեջ չխոստովանես` հզոր է Մաեստրոյի արվեստը:

Հպարտության զգացումը համակում է ինձ…

Եվ այսպես` երջանիկ ենք, որ ապրում և ստեղծագործում ենք կենդանի դասականի, մեծն Մաեստրոյի կողքին, նրա ժամանակում:

Leave a Reply

Ձեր էլ-փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են *-ով