Զանգու

        Ինչ էլ անուշ անուն են հնարել այդ Զանգու գետի համար… Զանգու՜… կրկնիր մի քանի անգամ և կամացուկ քո մեջ և քեզ կթվա, որ  լսում ես Սբ. Սարգիս եկեղեցու զանգերի ղողանջը, կամ  փակիր աչքերդ և կլսես Երևանով  ուշ գիշերով  անցնող պարսկական քարավանների զանգ ու զանգուլակների` քամու հետ եկող երգաձայն հնչյունները, ուղտերի դանդաղ, հանդիսավոր քայլերի ռիթմիկ կրկնողությամբ, իսկ եթե Զանգվի ձորում ես մնացել գիշերով, ձկան  թարփերը տեղավորելով նույն երգը կերգի քեզ համար Զանգուն, երբ լռած կլինեն  Երևանի ցերեկվա բոլոր ձայները, իսկ ցերեկը նրա զնգոցին խառնվում էր գետի զով ջրերում լողացող անհամար երեխաների ծիծաղի, քրքիջի ու ճիգերի ձայնը… Հին Երևանի համար Զանգուն կարծես հոգնած ուղտի պարանոցից կախված զանգ ու զանգուլակներն էր …
         Զանգվի կամարների տակ լողալը վատ չէր և մի բան էլ ավելին էր: Զանգվի հենց առաջին «աչքում»  (այդպես աչքեր էին կոչվում,  կամրջի երեք կամարները, աչքեր)՝ առաջին կամարի տակ պատահում էր լողացնում էինք միլիցիայի ջոկատի ձիերին, որոնց  բնակության տեղն էլ Արարատ տրեստին կից  կառույցներում էր, որտեղ և բնակվում էր  միլիցիայի  հատուկ ջոկատը, որը և սովորական միլիցիա չէր, այլ հատուկ գործերի համար: Երբ քաղաքում էին լինում, գնում էինք տղաներով  և ձիերին նստած գալիս` լողացնելու, և շատ էլ սիրով և հոժար տալիս էին ձիերին և ձիերին մի լավ լողացնելուց հետո  նրանք՝ այդ ձիերը կարող էին և առանց ուղեկցելու էլ վերադառնալ իրենց գոմերը: Եվ այդպես լինում էր, ջրից հանում էինք և քշում վեր, և նրանք էլ ուրախ-զվարթ, տռճիկ տալով վերադառնում էին տուն: Մենք հիացած էինք լինում, որ ձի նստեցինք և միլիցիայի, և իհարկե, ձիերն էլ, որ ուրախությունից չէին ուզում մեզանից բաժանվել: Այդ օրերը  մեզ համար տոնի նման բան էին:
         Այդ ձի լողացնելը մի աննկարագրելի հաճույք էր, որի նմանն էլ չտեսա: Այո, ձին տկլոր, թավշյա կողերով, դու՝ տկլոր, ինչպես ծնված օրից: Եվ մի ժամից ավելի քեզ զգում ես, ոնց… տեր Աստված, ինչի հետ համեմատեմ, ոնց որ… և չգիտեմ ինչ:
        Այդպես, առաջին կամարի տակ, որն էլ վտանգավոր, խորը չէր, ընդունված կարգով լողանում էին դեռ լող սովորողները: Հետո, երբ արդեն պատրաստ էին, տեղափոխվում էին երկրորդ աչքը` կամարի տակ: Եվ այնտեղ էլ վարժվելուց հետո փորձում երրորդ կամարի տակ լողալ, որն էլ շատ խորն էր, և ջուրն էլ ուժեղ հոսք ուներ: Այդպես լողալ էին սովորում բոլորը և նույն կարգով:
       Բայց ամեն անգամ աչքից աչք տեղափոխվելուց մի անդուր դող էր բռնում վրաս, կարկամում էի ափին, իսկ ինձ լող սովորեցնող Դուշոն… ախ, ինչ անուշ, քաջ տղա էր, չէր բարկանում, ասում էր.
      -Ըհը, տես, ես գնացի`, հետևիցս  քից, արի…
     Եվ ինքը գնում էր, իսկ իմ դողը չէր թողնում, որ «քցեի»…Վերադառնում էր, և ես աչքերս փակում էի ու  ինձ շպրտում ալիքների վրա, տաշեղի պես երեսին էի մնում, «շան լողով» մյուս ափը դուրս գալիս, որտեղ ինձ սպասում էր Դուշոն` ձեռքը պարզած ինձ ու  խփշտում ափ.
        -Այ ապրես,  ղոչաղ,- և այսպես տասնյակ անգամ և ամեն օր:
Վախենալու է անծանոթ գետ մտնելը, ռիսկ է պետք, մեծերն էլ էին վախենում, իսկ Դուշոն… Դուշոյի համար վախ չկար, Դավաբոյինից էլ վերևներն էր տանում ինձ ու ինքն առաջինն էր շպրտվում թափառները և նորից սպասում ինձ մյուս ափին…
          Չես ասի, որ լող սովորելու վատ ձև է: Որ ինձ մնար… երևի երկար պպզած մնայի, գուցե և ռիսկ չանեի այդ քննությունը տալ, իսկ այդպես… հո՜պ, և «շան» լողով ափ դուրս եկա` մի կուշտ ջուր խմելով… բայց շատ ավելի հաճելի էր ձիու մեջքին, որ ջրից թավշի  նրբությունն էր ստանում.հաճելի էր, և շատ հաճելի մտնել խորը, դուրս գալ հակառակ կողմ և նորից հետ, և այդպես մի երեսուն անգամ , երբ ձիերն իրենք հոգնում էին, իսկ մեզ հոգնություն բառը դեռ ծանոթ չէր: Ես 9-10 տարեկան էի այդ ժամանակ…
         ***Ես սիրում էի Երևանը… Մենակ Զանգուն՝ այդ ուրախ, զվարթ գետն ի՜նչ արժեր, որ զնգալեն, երգելով, գժվածի պես քարքարոտ հունով կլխկոնծի տալով, շրխկալով, տարին բոլոր լիքը,  լիառատ գնում էր ու գնում, զնգալեն ու զնգալեն` չմոռանալով ջրել ու զվարթացնել իր ափերին` երկու կողմերում փարթամ այգիներին, բոստաններին, Երևանի հրաշք պարտեզներին և առավոտից գիշեր խոխոջալով նաև փողոցներում: Հրաշք էր Զանգուն իր ձորով, իր “երեք աչքանի” կամրջով, Ձորագյուղով, որտեղ ձկնորսներ էին ապրում, ո՜վ գիտի երբվանից…