Իգիթխանյան Հ. — Էդ.Իսաբեկյանի արվեստանոցում — թերթ, «Գրական թերթ», Ե., 14.10.1960

Posted on Հնս 16, 2015 in Uncategorized

          Ամեն անգամ, երբ երկար ընդմիջումից հետո մտնում ես նկարիչ Էդ.Իսաբեկյանի արվեստանոցը, քեզ սպասում է մի նոր անակնկալ՝ մեկ կամ մի քանի նոր կտավներ:
         Ահա այժմ էլ նկարիչը միաժամանակ աշխատում է մի շարք նոր կտավների վրա: Դրանց թվում է պատմառևոլուցիոն թեմայով ստեղծվող մի նոր աշխատանք՝ «Տաթևի ողբերգականը»: Հայաստանի լեռներում դաշնակները գնդակահարում են կոմունիստներին: Կտավի վրա տիրապետում է ոչ սև, մռայլ երանգը, այն ամբողջովին պարուրված է արևի վառ լույսով: Մի խումբ կոմունիստներ անհողդողդ կանգնած են ժայռի պռնկին՝ ինչպես պատվանդանի վրա: Դա ոչ թե կյանքի և բնության հակադրությունն է, այլ նկարչի մտահղացման բացահայտումը:
Այո՛, գնդակահարություն, ողբերգություն: Բայց այդ մարդիկ մեռնում են հանուն արդար գործի, այդ գեղեցիկ լեռների, արևի, իր ժողովրդի երջանկության համար: Եվ բնությունն իր լուսավոր փայլով վերջին հրաժեշտն է տալիս հերոսներին:
         …Էդ.Իսաբեկյանին առաջվա պես հուզում է «Սասունցի Դավիթ» էպոսը: Այս անգամ նա անդրադարձել է այդ աննման ստեղծագործության հերոսներից մեկին՝ Ծովինարին:
         Էպոսի հերոսները Իսաբեկյանի կողմից պատկերված են հեքիաթային, բայց ոչ հիպերբոլիկ ձևով, նրանք խորապես մարդկային են: Թագավորադուստր Ծովինարի կերպարը տրված է հայ գեղեցիկ, կենսուրախ, հասարակ աղջկա գծերով:
          Ծովինարի ուժեղ կազմվածքը բերում է այն համոզման, որ նա՛, էպոսի այդ հերոսուհին է ծնել հեքիաթային հերոսներ Սանասարին և Բաղդասարին, որոնք անհավասար մարտում հաղթում են Խալիֆի զորքերին:
       Նկարիչը միաժամանակ աշխատում է հայ նշանավոր գրողներ Ա.Բակունցի և Դ.Դեմիրճյանի դիմանկարների ստեղծման վրա: Բնականից նկարելու հնարավորության բացակայությունը զգալի կերպով դժվարացնում է աշխատանքը:
      Հայ գեղանկարչության մեջ Իսաբեկյանն է առաջին անգամ անդրադարձել Ա.Բակունցի կերպարին: Դիտողին շատ բան է ասում ականավոր գրողի դիմանկարը: Ահա նա, այդ երիտասարդ, տաղանդավոր գրողը, մեր առջև կանգնած է ձեռքերը գրպանները դրած: Նրա հայացքը մտահոգություն է արտահայտում: Գրողի կերպարում կա ինչ-որ շատ մոտիկ, հարազատ մի բան, կարծես թե դուք նրա հետ եղել եք մտերիմ, մոտիկից ճանաչել եք նրան: Իսաբեկյանի դիմանկարներում ֆոնը չի կատարում երկրորդական դեր, այլ խորապես նպաստում է կերպարի բնավորության բացահայտմանը, նրան օրգանապես կապում հարազատ բնության հետ: Բակունցը պատկերված է հին Գորիսի ֆոնի վրա: Այդ սքանչելի բնանկարում նկարիչը ստեղծել է Զանգեզուրի ընդհանուր կոլորիտը, որ այնպես սիրով ու վարպետությամբ գովերգել է Ա.Բակունցն իր ստեղծագործություններում:
         Դեռևս Դ.Դեմիրճյանի կենդանության օրոք Իսաբեկյանը փորձել է ստեղծել նրա դիմանկարը: Կան դեմքեր, որոնք զուրկ են արտահայտչականությունից, դժվար են նկարվում: Իսկ Դ.Դեմիրճյանը, երբ խոսում էր իր զրուցակցի հետ, աշխուժանում էր, դեմքն ավելի կենդանանում, աչքերում երևում էին ինչ-որ առկայծումներ: Իսկական դիմանկար ստեղծելու համար լուսանկարները շատ քիչ հնարավորություններ են տալիս, և նկարիչն ստիպված է լինում դիմել իր հիշողությանը, գրողի հետ ունեցած անձնական հանդիպումներին: Չնայած այդ դժվարություններին, Իսաբեկյանը ոգևորությամբ է աշխատում Դ.Դեմիրճյանի դիմանկարի ստեղծման վրա: Հայ նշանավոր գրողը նրա կողմից պատկերված է հարազատ բնության գրկում, բարձր լեռներով շրջապատված ձորում: Գուցե հենց այդտեղ, շրջելով այդ ձորերում ու լեռներում, ականջ անելով լեռնային արագահոս գետերի աղմուկին, խորհել է իր պատմական վեպի՝ «Վարդանանքի» մասին, մտովին խոսել իր հերոսների հետ: Բնության ահեղ, բայց միաժամանակ բանաստեղծական տեսարանները նրան մղել են դեպի հայ ժողովրդի հերոսական անցյալը:

999Երբ մենք մտանք Իսաբեկյանի արվեստանոցը, անմիջապես տեսանք մի խոշոր կտավ, որը ծածկված էր: Մենք ցանկացանք անմիջապես դիտել այդ կտավը, բայց ինչպես երևում էր, նկարիչը որոշել էր դա թողնել վերջում, մեզ հանկարծակիի բերելու համար:
Եվ ահա մեր հայացքի առջև է այդ կոմպոզիցիոն մեծ կտավը:
         Այո, դա իսկապես անսպասելի էր:
         Այնտեղ մենք տեսանք հայ ժողովրդի հերոսական անցյալի ամենավառ էջերից մեկը: Նկարի հիմքում ընկած է կոմպոզիցիոն խիզախ մտահղացումը: Մեծ շնորհքի և վառ տեմպերամենտի տեր նկարիչը այդ մոնումենտալ կտավում լրիվ կերպով բացահայտել է իր կարողությունները: Իսաբեկյանի անհատականությունը երևում է նաև այդ աշխատանքում: Նա միշտ աշխատում է իր ստեղծագործություններում տալ մեր ժողովրդի հերոսությունը, արիությունը, գեղեցկությունը:
         Էդ.Իսաբեկյանը դեռևս ուսանողական տարիներին, կարդալով Եղիշեի «Վարդանանց պատմությունը», հմայվել է այդ պատմության հերոսական կերպարներով և խորհել է իր ապագա կտավի մասին, որը կոչվելու էր «Պատասխան Հազկերտին»:
      Այդ ստեղծագործության գլխավոր հերոսը ժողովուրդն է: Իսաբեկյանի բազմաֆիգուր կոմպոզիցիայում մենք տեսնում ենք հասարակության տարբեր խավերի ներկայացուցիչների՝ նախարարներ, վանականներ, գյուղացիներ: Այդտեղ պատկերված են կանայք, կյանքի հարուստ փորձ ունեցող ծերունիներ, դեռևս նոր կյանք մտած պատանիներ: Այստեղ են բոլոր նրանք, ովքեր գիտեն մտածել և պայքարել:
       Շրջապատում տիրում է խուլ աղմուկ: Վանքը չի տեղավորում այն բոլորին, ովքեր եկել են, բայց թվում է, թե Արտաշատի հնագույն վանքի պատերի ետևում հավաքվել է ամբողջ հայ ժողովուրդը: Յուրաքանչյուրը թշնամու դեմ մղվող պայքարի մեջ է դնում այն ամենը, ինչն ինքն ունի: Մարդիկ բերում են թանկարժեք իրեր, զարդարանքներ, ոսկի:
Հայ գեղեցկուհին ասես դիմում է Վարդան Մամիկոնյանին ՝«Ահա պատրաստ եմ թշնամու դեմ կռվելու և ես բերել եմ աշխարհում ամենաթանկն ինձ համար, իմ որդիներին»:
        Հպարտ, սեփական արժանապատվության զգացումով բազմել է հերոս զինվորը՝ Վարդան Մամիկոնյանը: Նրա պատկերը ներշնչում է հանգստություն և համոզմունք հաղթանակի նկատմամբ: Հազկերտին ուղղված նամակի տեքստը գրում են մի քանի մարդ, բայց կարծես ամբողջ ժողովուրդն է մասնակցում:
       Եղիշեն անհանգիստ, սրընթաց շարժումով դարձել է դեպի կաթողիկոսը, որն իր առաջարկն է անում նամակի տեքստում մտցնելու համար: Եզնիկի հայացքը խելոք է, փիլիսոփայող, նա մտասույզ ու կենտրոնացված գրում է մագաղաթի վրա:
       Այդ մեծ, բազմաֆիգուր կոմպոզիցիայում բոլոր կերպարները անհատականացված են, յուրաքանչյուրն իր տեսակի մեջ հետաքրքիր է, գրավում է հոգեբանությամբ:
     Կտավը բաղկացած է վարպետորեն միահյուսված մի քանի խմբերից:
Դա լուրջ, հետաքրքիր աշխատանք է, նկարչի նվերը Սովետական Հայաստանի 40-ամյակին:
      Մենք Էդ.Իսաբեկյանի արվեստանոցից հեռանում ենք շնորհակալութան զգացումով, մեծ տպավորություն ստացած:
     Շուտով նրա նոր ստեղծագործություններն իրենց արժանի տեղը կգրավեն հոբելյանական ցուցահանդեսի դահլիճներում:

 

 

 

Leave a Reply

Ձեր էլ-փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են *-ով